Bij de beoefening van yoga is energie een sleutelbegrip. Een belangrijk effect van lichamelijke- en ademoefeningen is dat de energie goed gaat stromen. Bij een optimale energiehuishouding zit je goed in je vel en ben je tot heel wat in staat.
Wat is energie?
In het woordenboek staat dat energie zowel werkkracht als geestkracht betekent. Dit woord heeft dus zowel een lichamelijke als een geestelijke betekenis. Het is de kracht die je enerzijds in staat stelt om in leven te blijven, anderzijds om je geestelijk te ontwikkelen. Elke beweging, elke activiteit heeft energie nodig. In de natuur is dan ook volop energie, alles en iedereen kan het als het ware uit de lucht plukken. De energiebronnen zijn dus alom aanwezig. Hoe we ons deze energie eigen maken is een andere kwestie.
Het begrip energie wordt concreter als je naar het systeem van elektriciteit kijkt. Wanneer je de stekker in het stopcontact steekt, wordt een lamp of een apparaat met de energiebron verbonden. Meestal is er ook een blokkade die moet worden opgeheven. Door met een schakelaar het apparaat aan te doen, kan de elektriciteit doorstromen en zijn werk doen. Energie geeft pas bruikbare werkkracht wanneer het in beweging is. Denk maar aan de kracht van water en wind, die kan worden omgezet in nieuwe energie.
Leven is alleen maar mogelijk dankzij energie, want leven kenmerkt zich door beweging en daarmee door verandering. Er vindt voordurend een energetische wisselwerking plaats tussen ons en onze omgeving. Een stralende, zonnige ochtend kan je zo veel energie geven dat je echt zin krijgt om van alles en nog wat aan te pakken. Ook de uitstraling van een gelukkig mens kan een stroom van energie op gang brengen.
Energie en levenskracht
Als we de hierboven genoemde begrippen werkkracht en geestkracht in één woord willen samenvatten, komen wij bij het begrip ‘levenskracht’. We nemen deze kracht op uit de buitenlucht, via de adem en voedsel. Hoe beter de kwaliteit hiervan is, hoe meer energie er tot onze beschikking komt. Een portie groente of fruit zal je meer energie geven dan een zak patat met. Bedompte lucht maakt je suf, terwijl een strand- of boswandeling juist helderheid in het hoofd brengt. Prana (levenskracht) bindt zich aan zuurstof. De longen nemen zuurstof op die de bloedsomloop door het hele lichaam verspreidt. Hierdoor komt de levenskracht in elke cel vrij en stelt deze in staat om zijn werk te doen, te groeien en zichzelf te genezen.
Blokkades
Zoals een dam in een rivier de stroming kan tegenhouden, zo kunnen hier en daar in ons lichaam blokkades ontstaan die onze energiehuishouding stagneren. In het gebied voor de blokkade ontstaat een overmaat aan energie en achter de blokkade een tekort. Zo’n situatie kan een gevoel van kou, hitte, pijn of krachtsverlies geven en daardoor een behoorlijke stoorzender in het lichaam zijn.
Door yogaoefeningen kunnen blokkades worden opgeheven, waardoor de energie weer kan doorstromen. Spierkramp is een vorm van stagnatie, die door een rekbeweging kan worden opgeheven. Als je wel eens kramp in je kuit hebt gehad, weet je dat rekken een natuurlijke reactie is.
Wanneer je een plek die stijf is zachtjes rekt en er in gedachten naartoe ademt, functioneert de adembeweging als een inwendige massage die de harde plek zacht maakt en de blokkade langzamerhand doet oplossen.
LOSMAKEN VAN DE ONDERRUG
Oefening
Na een dag stevig in de tuin te hebben gewerkt, kunnen de spieren in de onderrug behoorlijk ongemakkelijk aanvoelen. Deze oefening helpt je de verkramping los te laten.
RUGLIG
– Ga op de rug liggen op een warme ondergrond, zodat je rug niet afkoelt.
– Trek beide benen naar de borst en laat de knieën naar buiten zakken. De voeten bevinden zich bij elkaar en blijven een stuk boven de grond.
– Leg de handen om de knieën om ze op hun plaats te houden. Blijf nu stil liggen en adem naar de onderrug. Door je op deze plek te concentreren en dieper te ademen, zul je vanzelf de masserende werking ervaren.
Blijf zo een poos liggen. Als de verkramping is verdwenen breng je de knieën weer bij elkaar en zet de voeten op de grond.
De adem speelt een belangrijke rol bij de energiehuishouding. De zuurstof die je opneemt uit de lucht wordt via de rode bloedlichaampjes door het lichaam vervoerd en de energie die daarmee vrijkomt is de kracht achter alle processen die in het lichaam en denken plaatsvinden. Hoe beter je ademt des te beter worden alle gebieden voorzien van zuurstof. Vandaar dat de adem als een rode draad door alle oefeningen loopt.
ENERGIE OPNEMEN
Oefening
STAAN
Deze ademoefening is bedoeld om veel energie op te nemen. Je kunt hem het beste voor het open raam doen.
– Ga staan met gebogen knieën, hangend hoofd, ronde rug en afhangende schouders en armen. Je staat er sullig bij, alsof je geen energie meer hebt. Adem helemaal uit.
– Tijdens een nieuwe inademing strek je de benen. Je tilt de armen op tot schouderhoogte en tegelijkertijd het hoofd; de rug is nu recht. Tijdens de uitademing laat je je weer inzakken tot de uitgangshouding.
– Bij de volgende diepe inademing breng je de armen iets verder omhoog. Herhaal dit en til de armen iedere keer hoger op. Hierdoor komt de hele borstkas vrij en vullen de longen zich volledig.
– Ten slotte strek je de armen enkele keren boven het hoofd uit. Kom steeds terug in de sullige houding waarbij je zo veel mogelijk uitademt.
– Eindig de oefening in een rechte, ontspannen houding waarbij de adem vrij kan stromen.
Een combinatie van aandacht en adem kan de energie gericht door het lichaam sturen. Bij pijn ontstaat er een energieblokkade. Deze blokkade kun je verminderen door je voor te stellen naar de pijnlijke plek toe te ademen waardoor je ruimte maakt. Je stelt je voor dat je met de uitademing de pijn mee weg laat stromen. Hoe beter je concentratievermogen, hoe intenser de energie stroomt. Het gebeurt vaak dat de plek waar je ‘naartoe ademt’ warm wordt.
De energieverdeling is niet altijd optimaal. We kennen allemaal wel het verschijnsel van een heet hoofd en koude voeten. Een andere onbalans is dat de ene lichaamshelft kleiner kan aanvoelen dan de andere.
Oefening
STAAN
– Ga staan, verdeel het gewicht over je beide voeten. Vergelijk de linker- en rechterkant van het lichaam en merk de verschillen op.
– Richt de aandacht op de kant waar de minste energie stroomt en stel je voor dat energie uit de krachtige kant van het lichaam naar de minder krachtige kant vloeit. Tegelijk adem je in de minder energierijke lichaamshelft. Na een paar minuten is meestal weer evenwicht bereikt.
Oefenserie rond het thema ‘energie’
Aandachtsoefening
Breng je aandacht naar het gebied in de romp waar je de meeste warmte ervaart. Voel de adembeweging daar en laat deze intenser worden. Na een tijdje zul je merken dat de energie in beweging komt, zich meer uitbreidt en krachtiger wordt. Je kunt nu met de warmte spelen en verder in de romp verspreiden en zelfs de armen en benen in laten stromen.
STAAN
– Voel hoe je contact met de grond is. Observeer nu hoe de energie is verdeeld over je boven- en onderlichaam. Ga daarna op de tenen staan en laat je lichaamsgewicht stevig op de hielen neerkomen terwijl je de knieën buigt om de klap op te vangen. Doe het een paar keer. Ga weer ontspannen staan en observeer opnieuw de energieverdeling.
– Leg de handen op je buik. Concentreer je op deze aanraking en voel de adembeweging. Na enige tijd houd je de handpalmen ongeveer 10 centimeter voor de buik, waarbij de vingers elkaar niet raken.
– Stel je voor dat de buik transparant is en adem door de huid heen naar de handen. De energie van de adem kan een tintelend gevoel geven in de handen. Tast met de handen het energieveld rond het bekken af. Het kan zijn dat je op een lichte ‘barrière’ stuit, een grens van de aura. Laat de handen en polsen hierop rusten.
– Richt de aandacht op de rechterkant van het lichaam. Strek de rechterarm boven het hoofd en reik inademend moeiteloos wat verder omhoog. Herhaal deze subtiele beweging nog een paar keer. Je voelt dat er steeds lager in de rechterkant van het lichaam ruimte ontstaat.
– Laat de arm dan zakken en voel het effect van deze oefening. Nu wordt het duidelijk hoe de oefening de energie aan deze kant heeft gestimuleerd. Zelfs de adembeweging is hier intenser.
– Vanzelfsprekend herhaal je deze oefening aan de linkerkant van het lichaam. Neem ook nu weer de tijd om te voelen hoe de energie hier vrijkomt.
Spelen met een energiebal
ZIT
– Voel je gewicht rusten op de zitknobbels.
– Draai de handen vanuit de polsgewrichten.
– Spreid de vingers wijd uit en rek de handpalmen.
– Wrijf zorgzaam de handen en leg de handen op de benen.
– Sluit de ogen.
– Adem een paar keer intens in en uit. Voel de tinteling van de handen.
– Til de handen iets op en laat de handpalmen naar elkaar toe wijzen.
– Beweeg ze geleidelijk naar elkaar toe, maar houd een tussenruimte van ongeveer 20 centimeter.
– Maak kleine stuiterende bewegingen, zodat een bal van energie tussen de handen voelbaar wordt. Speel wat met deze bal.
– Leg nu de handen op het borstbeen en voel hoe de warmte naar binnen straalt.
Kloppen
STAAN OF ZIT
Beklop met de vingertoppen je schedel en gezicht. Maak dan vuisten en beklop losjes en uitvoerig van boven naar beneden de hele rechterkant van het lichaam, de voor- en de achterkant tot en met de voetzool. Adem diep door. Ontspan je en voel het verschil voordat je de hele sessie aan de andere kant herhaalt.
Ontspanningsoefening
RUGLIG
Voel hoe behaaglijk je ligt. Versterk het beeld door je voor te stellen dat je op een paradijselijk eilandje bent. Het warme, zachte zand heeft zich gevoegd naar je lichaam. Deze warmte koestert je rug en benen. Luister naar de kabbelende golfjes die op het strand aanspoelen en zich weer terugtrekken. Voel hoe je adem meebeweegt in dit ritme. De milde warmte van de zon dringt je huid binnen, verwarmt de spieren en botten. De warmte straalt door tot in de kern van je wezen en dringt door tot diep in de botten.
Tips voor het dagelijks leven
VERMOEIDHEID
Bij intense vermoeidheid weten we soms niet waar we de energie vandaan moeten halen om iets te kunnen ondernemen. Uit ervaring weten we dat een kwartiertje geconcentreerd yoga doen wonderen kan verrichten.
Dit boek staat vol met oefenseries, maar hier noemen we nog een paar specifieke oplaadoefeningen.
– Rek je eens zorgvuldig naar alle kanten uit om de doorbloeding van de spieren te stimuleren. (Zie ook oefenserie rond het thema ‘loslaten’)
– Wrijf de handen warm. Maak kommetjes van de handpalmen en bedek hiermee de ogen. Laat de energie vanuit de handen naar binnen stralen. (Zie ook oefeningen zintuigen).
– Trek je aandacht terug uit de buitenwereld, iets wat je eigenlijk altijd doet bij het beoefenen van yoga. Een goede manier om met de aandacht naar binnen te keren is de ‘mudra’ (Zie hoofdstuk 15).
– Als je het gevoel hebt dat je energiehuishouding in de war is, kun je vertrouwen op je goede neus. Laat intuïtief een geur uit de natuur bij je opkomen. Stel je voor dat je op de plek bent waar deze geur thuishoort. Dit kan bijvoorbeeld het strand, de bergen of het bos zijn. Blijkbaar is dit de energetische omgeving waar je behoefte aan hebt.
BLOKKADES
– Als je het koud hebt, kun je op allerlei manieren in beweging komen. Een snelle manier om de energie weer te activeren is om jezelf van top tot teen met de vuisten losjes te bekloppen. Adem hierbij diep door.
– We weten uit ervaring dat wrijven helpt als je pijn hebt. We doen het zonder erbij na te denken. Hierdoor kan energie zowel worden toe- als afgevoerd. Pijnlijke schouders zijn gebaat bij massage. Hoewel het heerlijk is om je te laten masseren, kun je met de volgende oefening jezelf behandelen.
– Leg de rechterhand op de rechterschouder en de linkerhand op de linkerschouder. Laat de ellebogen naar voren wijzen en beweeg ze op en neer alsof ze marcheren. Pak de pijnlijke spieren stevig vast, terwijl je deze beweging maakt.