Hoofdstuk 18

De Vrouw Die Jaagt werd haar titel volledig waardig in de winter die haar tiende jaar inluidde. Iza voelde een stille voldoening en iets van opluchting toen ze de veranderingen in het meisje opmerkte die de nadering van de puberteit aankondigden. Ayla's uitdijende heupen en de twee bultjes die op haar borstkas verrezen, aldus de contouren van haar ongevormde kinderlichaam wijzigend, stelden de vrouw gerust dat haar ongewone dochter tenslotte toch niet tot eeuwig kind-zijn gedoemd was. Zwellende tepels en wat licht donzig lichaamsmaat werden gevolgd door Ayla's eerste menstruele vloeiing; de eerste maal dat de geest van haar totem met een andere streed. Ayla begreep nu dat het onwaarschijnlijk was dat ze ooit een kind zou baren; haar totem was te sterk. Ze wilde graag een kleintje al sinds Oeba's geboorte had ze een kindje van zichzelf willen hebben om vast te houden en te verzorgen maar ze accepteerde de beproevingen en beperkingen die de machtige Holeleeuw haar oplegde. Ze zorgde altijd graag voor de zuigelingen en kinderen van de groeiende stam wanneer hun moeders het druk hadden en ze voelde telkens weer een lichte spijt als ze naar iemand anders gingen om te worden gezoogd. Maar ze was nu tenminste een vrouw en niet langer een kind dat groter was dan een vrouw.

Ayla voelde een zekere verbondenheid met Ovra die nog verscheidene malen een miskraam had gehad, hoewel vroeger in de zwangerschap en niet met zoveel narigheid als de eerste keer. Ook Ovra's Bevertotem was wat te agressief. Ze scheen voorbestemd kinderloos te blijven. Sinds de mammoetjacht en vooral nadat Ayla de lichamelijke volwassenheid had bereikt, waren de beide jonge vrouwen dikwijls in elkaars gezelschap. Ovra sprak niet veel ze was van nature terughoudend, de tegenpool van Ika's open, spontane aard maar tussen Ayla en Ovra ontwikkelde zich een wederzijds begrip dat langzaam rijpte tot een nauwe vriendschap waarin ook Goov werd opgenomen. De genegenheid tussen de jonge leerling en zijn gezellin was voor eenieder duidelijk waarneembaar. Men ging Ovra er nog meer om beklagen. De stamleden wisten dat het feit dat haar metgezel zo begrijpend en zachtmoedig was ten aanzien van haar onvermogen hem een kind te geven haar nog meer naar een kind deed verlangen. Oga was opnieuw in verwachting, tot Brouds grote genoegen. Ze was kort nadat ze de driejarige Brac had gespeend weer zwanger geworden. Het zag ernaar uit dat ze even vruchtbaar zou zijn als Aga en Ika. Droeg was ervan overtuigd dat Aga's tweejarige zoon de gereedschapmaker zou worden die hij zocht toen hij het jongetje eens twee stenen tegen elkaar zag slaan. Hij vond een klopsteen die in Groebs dikke handje paste en liet hem wanneer hij werkte bij zich spelen en in navolging van de steenklopper op afgebroken stukjes steen timmeren. Ika's twee jaar oude dochtertje Igra beloofde al even vriendelijk te worden als haar moeder; een vrolijk, mollig, gezellig klein meisje dat iedereen vertederde. Bruns stam floreerde.

Ayla verbleef de paar dagen in het vroege voorjaar die ze weg van de stam moest doorbrengen, de verplichte vrouwenvloek, in de kleine grot van haar hooggelegen geheime plekje. Na de veel schokkender doodvloek was het bijna een vakantie. Ze gebruikte haar tijd om haar slingertechniek na de lange winter weer op peil te brengen en verder te verbeteren, hoewel ze zichzelf er voortdurend aan moest herinneren dat ze er niet meer heimelijk over hoefde te doen. Ofschoon ze zonder veel moeite zelf voor haar voedsel kon zorgen, keek ze uit naar haar dagelijkse bezoeken aan Iza op een afgesproken plek niet ver van de grot. Iza bracht haar meer te eten dan ze ooit kon hopen op te krijgen, maar wat belangrijker was, ze bracht haar gezelschap. Het alleen slapen viel haar nog steeds moeilijk, hoewel de wetenschap dat haar verbanning beperkt en van korte duur was de eenzaamheid gemakkelijker te dragen maakte.

Ze bleven dikwijls tot donker bij elkaar en Ayla moest dan een toorts gebruiken om haar weg terug te vinden. Iza had nooit haar nervositeit overwonnen ten aanzien van de hertehuid die Ayla voor zichzelf had gemaakt toen ze 'dood' was, dus besloot de jonge vrouw hem in de kleine grot te laten. Ayla leerde de dingen die een vrouw moest weten van haar moeder, net als alle jonge vrouwen. Iza gaf haar de repen zacht absorberend leer die aan een gordel om de taille gedragen werden en vertelde haar welke symbolen ze moest maken wanneer ze de besmeurde bandages diep in de grond begroef. Ze kreeg te horen welke houdingen ze moest aannemen wanneer een man besloot zich met haar te verlichten, welke bewegingen ze moest maken en hoe ze zich na afloop moest reinigen. Ayla was nu een vrouw; er kon van haar verlangd worden dat ze alle functies van een volwassen vrouwelijk stamlid vervulde. Ze bespraken vele dingen die voor vrouwen interessant zijn, hoewel sommige haar door haar medische opleiding al bekend waren. Ze bespraken bevalling, borstvoeding en medicijnen om krampen te verlichten. Iza legde uit welke houdingen en bewegingen als verleidelijk werden beschouwd door mannen van de stam, op welke manieren een vrouw een man kon aanmoedigen zich met haar te willen verlichten. Ze bespraken de verantwoordelijkheden van een gekoppelde vrouw. Iza vertelde Ayla al de dingen die haar moeder haar verteld had, maar ze vroeg zich bij zichzelf af of het onaantrekkelijke meisje ooit veel nut van al die informatie zou hebben.

Er was één onderwerp dat Iza nooit aanroerde. De meeste jonge vrouwen hadden tegen de tijd dat ze vrouw werden al wel een oogje op een bepaalde jongeman. Hoewel een meisje noch haar moeder enige directe zeggenschap in de kwestie had, kon een moeder als ze een goede verstandhouding met haar metgezel had, hem van haar dochters wensen op de hoogte brengen. De metgezel kon als hij dat verkoos deze aan de leider te kennen geven, bij wie de beslissing berustte. Als er geen andere overwegingen waren, en vooral als de jongeman in kwestie belangstelling voor het meisje had getoond, kon de leider de wensen van het meisje de doorslag laten geven.

Dat deed hij niet altijd, zeker niet in Iza's geval, maar het onderwerp 'metgezel' kwam tussen Iza en Ayla nooit ter sprake, hoewel het door een huwbare jonge vrouw en haar moeder gewoonlijk zeer interessant werd gevonden. Er waren geen jonge ongekoppelde mannen in de stam en Iza wist zeker dat als ze er wél waren geweest ze Ayla al net zo min zouden willen hebben als de mannen van de stam haar als tweede vrouw wilden. En Ayla zelf had voor geen van hen enige interesse. Ze had zelfs niet over een metgezel nagedacht voor Iza het onderwerp van De verantwoordelijkheden van een gekoppelde vrouw had aangeroerd. Maar later dacht ze er wel over na.

Op een zonnige lentemorgen, niet lang na haar terugkeer, ging Ayla een waterzak vullen bij de door de bron gevoede vijver bij De grot. Er was verder nog niemand buiten. Ze knielde neer en hoog zich over het water om de zak er in onder te dompelen, toen ze zich plotseling inhield. De schuin over het water vallende stralen van de ochtendzon verleenden het een spiegelend oppervlak. Ayla staarde naar het vreemde gezicht dat haar vanuit de poel aankeek; ze had nog nooit een spiegelbeeld van zichzelf gezien. I let meeste water in de buurt van de grot bestond uit snel stromende riviertjes of beekjes en ze keek gewoonlijk pas in de plas nadat ze datgene wat ze wilde vullen er in gedoopt en het stille wateroppervlak verstoord had.

De jonge vrouw bekeek haar gezicht. Het was enigszins vierkant met een duidelijk aangegeven kaaklijn, die verzacht werd door nog jeugdig-ronde wangen, hoge jukbeenderen en een lange gladde hals. Haar kin bezat iets van een kloofje, haar lippen waren vol en haar neus recht en fijn gemodelleerd. Heldere blauwgrijze ogen werden omlijst door dicht ingeplante lange wimpers die enkele nuances donkerder waren dan het goudkleurig haar, dat in dikke zachte golven ruim over haar schouders viel en met lichtplekjes opglansde in de zon. Wenkbrauwen in dezelfde tint als haar wimpers welfden zich boven haar ogen op een glad, recht, hoog voorhoofd zonder de geringste aanduiding van vooruitstekende wenkbrauwbogen. Ayla deinsde verstijfd terug van de poel en rende de grot in.

'Ayla, wat is er aan de hand?' gebaarde Iza. Het was duidelijk dat haar dochter ergens door van streek was. 'Moeder! Ik heb zonet in de vijver gekeken. Ik ben zo lelijk! O moeder, waarom ben ik zo lelijk?' riep het meisje hartstochtelijk uit. Ze wierp zich in de armen van de vrouw en barstte in tranen uit. Zolang ze zich kon herinneren, had Ayla nooit andere mensen dan de stamleden gezien. Ze had geen vergelijkingsmateriaal. Zij waren aan haar gewend geraakt, maar zijzelf zag zich als anders dan allen om haar heen, abnormaal anders. 'Ayla, Ayla,' suste Iza, de snikkende jonge vrouw in haar armen houdend.

ik wist niet dat ik zo lelijk was, moeder. Ik wist 't echt niet. Welke man zal me ooit willen hebben? Ik zal nooit een metgezel hebben. En ik zal nooit een kleine hebben. Ik zal nooit iemand hebben. O, waarom moet ik zo lelijk zijn?' ik weet niet of je echt zo lelijk bent, Ayla. Je bent anders.' ik ben lelijk! Ik ben lelijk!' Ayla schudde haar hoofd en weigerde zich te laten troosten. 'Kijk toch eens hoe ik eruit zie! Ik ben te groot, ik ben langer dan Broud en Goov. Ik ben bijna even lang als Brun. En ik ben lelijk. Ik ben groot en lelijk en ik zal nooit een metgezel hebben,' gebaarde ze, in nieuwe snikken uitbarstend. 'Ayla! Hou op!' beval Iza, haar bij de schouders heen en weer schuddend. 'Je kunt er niets aan doen hoe je eruit ziet. Je bent niet in de Stam geboren, Ayla, je bent bij de Anderen geboren, je ziet eruit als zij. Je kunt dat niet veranderen, je moet je erbij neerleggen, 't Is waar dat je misschien nooit een metgezel zuil hebben. Daar is niets aan te doen; ook dat zul je moeten aanvaarden. Maar het staat niet vast, de situatie is niet hopeloos. Binnenkort zul je een medicijnvrouw zijn, een medicijnvrouw uit mijn geslacht. Zelfs zonder metgezel zul je geen vrouw zonder waarde, zonder enig aanzien zijn. De volgende zomer is De Stambijeenkomst. Er zullen vele stammen zijn, dit is niet de enige stam, weetje. Je zult misschien in een van de andere stammen een metgezel vinden. Misschien geen jonge man of een man van hoge rang, maar een metgezel. Zoug heeft een heel hoge dunk van je; je boft dat hij zogoed over je denkt. Hij heeft Creb al een boodschap meegegeven. Zoug heeft verwanten in andere stammen; hij heeft Creb gezegd hen van zijn waardering voor je te vertellen. Hij denkt dat je een goede gezellin voor de een of andere man zult zijn en wil dat ze je in overweging nemen. Hij heeft zelfs gezegd dat hij je zelf zou nemen als hij jonger was. Vergeet niet, dit is niet de enige stam, dit zijn niet de enige mannen op de wereld.'

'Heeft Zoug dat echt gezegd? Zelfs al ben ik zo lelijk?' gebaarde Ayla. met een hoopvolle blik in de ogen. 'Ja, dat heeft Zoug gezegd. Met zijn aanbeveling en de hoge rang van mijn geslacht, denk ik zeker wel dat iemand je zal willen hebben, ook al zie je er anders uit.' Ayla's beverige glimlachje verdween. 'Maar zal dat niet betekenen dat ik hier weg zal moeten? Ergens anders moet gaan wonen? Ik wil niet weg van jou en Creb en Oeba!' 'Ayla, ik ben al oud. Creb is ook geen jonge man meer en over enkele jaren zal Oeba een vrouw zijn en een metgezel hebben. Wal moetje dan?' gesticuleerde Iza. 'Eens zal Brun het leiderschap aan Broud overdragen. Het lijkt me niet dat je bij de stam moet blijven wanneer Broud leider is geworden. Ik denk dat het heler voor je zou zijn als je ergens anders heen ging en de Stambijeenkomst zou daar precies de goede gelegenheid voor kunnen zijn.'

Ie zult wel gelijk hebben, moeder. Ik denk ook niet dat ik hier wil wonen wanneer Broud de leider is, maar ik vind het een d •.( huwelijk idee van je weg te moeten,' zei ze fronsend; dan klaarde haar gezicht weer op. 'Maar volgende zomer is nog een heel jaar weg. Ik hoef me er tegen die tijd pas druk over te maken.'I en heel jaar, dacht Iza. Mijn Ayla, mijn kind. Misschien moet je zo oud zijn als ik om te weten hoe snel een jaar voorbijgaat. Jij wilt niet van mij weg? Je weet niet half hoe ik je zal missen. Als er maar een man in deze stam was die je wilde nemen. Als Broud alleen maar geen leider zou worden.

Maar de vrouw liet haar gedachten niet blijken toen Ayla haar ogen afveegde en terugging om water te halen. Deze keer vermeed ze het in de roerloze vijver te kijken. Later die middag stond Ayla aan de bosrand door het kreupelhout in de richting van de grot te turen. Er waren verscheidene mensen buiten aan het werk of een babbeltje aan het maken. Ze verschoof de twee konijnen die ze over haar schouder droeg, keek omlaag naar de slinger aan de gordel om haar middel, stopte hem in een plooi van haar omslag, haalde hem er weer uit en hing hem weer in het volle gezicht aan haar gordel. Opnieuw keek ze naar de grot, nerveus met haar voeten schuifelend. Brun zei dat 't mocht, dacht ze. Ze hebben een ceremonie gehouden zodat 't mocht. Ik ben een jager, ik ben de Vrouw Die Jaagt. Ayla hief haar kin op en stapte vanachter het verhullende scherm van gebladerte vandaan.

Eén lang bevroren moment onderbrak iedereen buiten de grot zijn bezigheden en staarde naar de jonge vrouw die met twee konijnen over haar schouder op hen toeliep. Zodra de stamleden zich van de schok herstelden en aan hun manieren dachten, keken ze weg. Ayla's gezicht gloeide, maar ze liep met koppige volharding door, de steelse blikken negerend. Ze was opgelucht toen ze na het spitsroede lopen langs geshockeerde gezichten de grot bereikte en blij dat het binnen zo koel en donker was. Binnen kon ze de blikken der anderen gemakkelijker ontwijken. Ook Iza sperde haar ogen wijd open toen Ayla bij Crebs vuurplaats arriveerde, maar ze herstelde zich snel en keek weg zonder iets van de konijnen te zeggen. Ze wist niet wat ze zou móeten zeggen. Creb zat op zijn berehuid, ogenschijnlijk mediterend, en scheen Ayla niet op te merken. Hij had haar de grot zien binnenkomen en zijn gezicht weer in de plooi kunnen brengen tegen de tijd dat ze zijn vuurplaats bereikte. Niemand zei iets toen ze de dieren bij het vuur legde. Even later kwam Oeba binnenrennen; zij had totaal geen moeite met haar reactie. 'Heb je die echt zelf gedood, Ayla?' 'Ja.'

'Ze zien er lekker dik uit. Gaan we ze vanavond eten, moeder?' 'Wel, ja, ik denk van wel,' antwoordde Iza, nog steeds schutterig en onzeker.

ik zal ze villen,' zei Ayla snel en haalde haar mes te voorschijn. Iza keek even toe, liep toen op haar af en nam het mes over.

'Nee Ayla. Jij hebt ze gedood, ik zal ze villen,' zei ze. Ayla stapte terug terwijl Iza de konijnen vilde en schoonmaakte, ze vlug aan het spit reeg en boven het vuur hing. Ze was al even gespannen als Iza.

'Dat was een goed maal, Iza,' zei Creb later, nog steeds een

rechtstreeks commentaar op Ayla's jachtprestatie vermijdend.

Maar Oeba had geen last van zulke scrupules.

'Dat waren lekkere konijnen, Ayla, maar waarom breng je de

volgende keer niet wat sneeuwhoenderen mee,' zei ze. Oeba

deelde Crebs voorliefde voor de dikke vogels met hun bevederde

poten.

De tweede keer dat Ayla haar buit naar de grot meebracht, was de schok al minder en het duurde niet lang of het feit dat ze jaagde was bijna gewoon. Nu hij een jager bij zijn vuurplaats had, nam Creb een kleiner deel van de buit der anderen, behalve wanneer dat een groter dier was waarop alleen de mannen jaagden.

Het was een drukke lente voor Ayla. Haar aandeel in het werk der vrouwen werd niet verminderd omdat ze jaagde en dan waren er nog steeds Iza's planten te verzamelen. Maar Ayla vond het heerlijk, ze was gelukkiger dan ooit. Ze was blij dat ze zonder heimelijkheid op jacht kon gaan, blij dat ze bij de stam terug was, blij dat ze eindelijk een vrouw was en blij met de nauwere betrekkingen die ze met de andere vrouwen had gekregen.

Ebra en Oeka accepteerden haar, hoewel de oudere vrouwen nooit helemaal konden vergeten dat ze anders was; Ika was altijd aardig tegen haar geweest; en Aga en haar moeder waren als een blad aan een boom omgeslagen sinds ze Ona van de verdrinkingsdood had gered. Ovra was een intieme vertrouwelinge geworden en Oga begon haar ondanks Broud hartelijker te bejegenen. De vurige genegenheid die Oga als opgroeiend meisje voor de jonge man had gevoeld, was tot een onverschillige sleur bekoeld door het jarenlang met zijn onvoorspelbare uitbarstingen moeten leven. Maar Brouds wraakzuchtige haat jegens Ayla nam na haar inwijding tot jager nog toe. Hij bleef manieren bedenken om haar op een of andere manier dwars te zitten, bleef proberen haar een reactie te ontlokken. Zijn treiterijen waren een onderdeel van haar bestaan geworden waar ze mee had leren leven; en ze bleef er onbewogen onder. Ze was al gaan denken dal hij haar nooit meer uit haar evenwicht zou kunnen brengen

Het was volop lente toen ze op een dag besloot op sneeuwhoenders te gaan jagen, om Crebs lievelingsschotel te kunnen bereiden. Ze dacht dat ze dan wel tegelijkertijd de nieuwe plantengroei kon gaan bekijken en een begin maken met het aanvullen van Iza's geneesmiddelenvoorraad. De ochtend bracht ze al zwervend door het landschap in de directe omgeving van de grot door en daarna liep ze op een grote wei dichtbij de steppe af. Daar joeg ze een koppel van de laagvliegende vogels op, die ze dadelijk met een nog snellere steen neerhaalde en ging toen in het hoge gras op zoek naar hun nest, in de hoop eieren te vinden. Creb had de vogels graag gevuld met hun eigen eieren in een bed van groenten en kruiden. Het meisje slaakte een kreet van vreugde toen ze het nest ontdekte en verpakte de eieren voorzichtig in zacht mos, waarna ze ze in een diepe plooi van haar omslag verstopte. Ze was zeer tevreden over zichzelf. Uit pure uitgelatenheid rende ze in een lange sprint dwars over de wei en kwam buiten adem tot staan bovenop een met fris jong gras begroeid heuveltje.

Ze plofte neer, controleerde of haar eieren niet beschadigd waren en haalde een stuk gedroogd vlees te voorschijn dat als middageten diende. Boven zich zag ze een veldleeuwerik met een heldergele borst fier trilleren vanaf zijn hoge zitplaats, dan op De wieken gaan en al kwinkelerend wegvliegen. Een mussenpaartje met gouden kruintjes fladderde, hun droefgeestig neergaand wijsje kwelend, door de braamstruiken aan de rand van het open veld. En een koppeltje zwartkoppige, grijsgejaste mezen maakte zich druk bij hun nestgat in een den bij een beekje dat zich door de dichte vegetatie onderaan de heuvel slingerde. Kleine, levendige bruine winterkoninkjes kwetterden verontwaardigd tegen andere vogels terwijl ze twijgjes en droog mos naar een nestholte in een oude knoestige appelboom droegen, die zijn jeugdige vruchtbaarheid met een overdaad aan roze bloesems bewees. Ayla genoot van deze momenten alleen. Zich koesterend in de zon, ontspannen en tevreden, dacht ze aan niets in het bijzonder, behalve aan hoe prachtig de dag en hoe gelukkig zijzelf was. ze was zich er absoluut niet van bewust dat er iemand anders in de buurt was tot er vlak voor haar een schaduw op de grond viel. Geschrokken keek ze op, recht in Brouds gemelijke gezicht. Er waren voor die dag geen jachtplannen gemaakt en Broud had besloten alleen op jacht te gaan. Hij had zich niet erg ingespannen; zijn jacht was meer een excuus om op de warme lentedag wat rond te zwerven dan bedoeld om vlees op te leveren dat hij niet speciaal nodig had. Hij had Ayla uit De verte op het heuveltje uit zien rusten en kon de gelegenheid niet laten voorbijgaan om haar van luiheid te betichten, nu hij haar op stilzitten had betrapt.

Ayla sprong op toen ze hem zag, maar dat ergerde hem. Ze was langer dan hij en hij keek niet graag tegen een vrouw op. Hij wenkte haar neer en maakte zich op haar eens flink de les te lezen. Maar toen ze weer ging zitten, irriteerde de uitdrukkingsloze blik die in haar ogen verscheen hem nog meer. Hij wenste dat hij een manier kon bedenken om haar tot een reactie te dwingen. Bij de grot kon hij haar tenminste iets voor hem laten halen, om haar op zijn bevel op te zien springen. Hij keek om zich heen en dan neer op de vrouw die aan zijn voeten zat en met rustige bedaardheid wachtte tot hij zijn zegje zou zeggen en doorlopen. Ze is erger dan ooit sinds ze een vrouw geworden is, dacht hij. De Vrouw Die Jaagt, hoe heeft Brun het kunnen doen? Hij zag de sneeuwhoenderen en dacht aan zijn eigen lege handen. Zelfs de uitdrukking op haar lelijke gezicht is onbeschaamd, ze verkneutert zich omdat ze die vogels te pakken heel t gekregen en ik niets. Wat kan ik haar laten doen? Er is hier niets dat ik haar kan laten halen. Wacht eens, ze is nu een vrouw, is 't niet? Dan is er wél iets dat ik haar kan laten doen. MI oud gaf haar een teken en Ayla's ogen sperden zich wijd open. Dat was onverwacht. Iza had haar verteld dat mannen dat alleen wilden van vrouwen die ze als aantrekkelijk beschouwden; en ze wist dat Broud haar lelijk vond. Ayla's geschokte verbazing ontging Broud niet, haar reactie moedigde hem aan. Opnieuw gaf hij haar gebiedend het teken om de houding aan te nemen die hem in staat zou stellen zich te verlichten, de houding voor geslachtsverkeer. Ayla wist wat er van haar verwacht werd. Niet alleen had Iza haar er alles over verteld, ze had ook dikwijls volwassen leden van de stam deze activiteit zien bedrijven zoals alle kinderen; er bestonden bij de stam geen kunstmatige remmingen op dat gebied Kinderen leerden volwassen gedrag door de ouderen te imiteren en het seksuele gedrag was slechts een van de vele activiteiten die ze nabootsten. Het had Ayla altijd wat verbaasd, ze vroeg zich af waarom ze het deden, maar het hinderde haar niet een jongetje onschuldig op een klein meisje af te zien springen in bewuste nabootsing van de volwassenen, Soms was het geen nabootsing. Vele jonge meisjes van de Stam werden ontmaagd door halfwasjongens die zich nog in het niemandsland tussen jongen en man bevonden omdat ze hun eerste prooi nog niet gedood hadden; en een enkele maal amuseerde een man, door een jonge coquette bekoord, zich met een nog niet geheel volwassen meisje. De meeste jongemannen beschouwden het echter als beneden hun waardigheid met vroegere speelkameraadjes malligheid uit te halen.

Maar Ayla had geen mannelijke speelkameraadjes van ongeveer dezelfde leeftijd, behalve Vorn en sinds die eerdere periode waarin Aga hun samen spelen actief had tegengewerkt, had zich nooit enig nauw contact tussen hen ontwikkeld. Ayla was niet bijster op Vorn gesteld, die Brouds gedrag jegens haar imiteerde. Ondanks het voorval op het oefenveldje zag de jongen Broud nog steeds als zijn grote held en Vorn dacht er niet over 'mannetje en vrouwtje' met Ayla te spelen. Er was niemand anders die in de termen viel, dus was ze zelfs nooit bij een imitatieparing betrokken geweest. In een gemeenschap die zich op even natuurlijke wijze met seks bezighield als ademhaalde, was Ayla nog maagd.

De jonge vrouw wist zich geen houding te geven; ze wist dat ze zich moest schikken, maar ze was geagiteerd en Broud genoot ervan. Hij was blij dat hij op het idee gekomen was; eindelijk had hij haar verdediging doorbroken. Het prikkelde hem aangenaam haar zo verward en verbijsterd te zien en wond hem seksueel op. Hij kwam naderbij toen ze eerst overeind kwam, zich dan op De knieën begon te laten zakken. Ayla was niet aan een dergelijke lichamelijke nabijheid van de mannen van de stam gewend; Brouds zware ademhaling joeg haar angst aan. Ze aarzelde. Broud werd ongeduldig. Hij duwde haar neer, schoof zijn omslag opzij en ontblootte zijn lid, dat dik was en klopte. Waar wacht ze op? Ze is zo lelijk, ze zou zich vereerd moeten voelen, geen enkele andere man zou haar willen hebben, dacht hij boos, naar haar omslag grijpend om deze opzij te trekken, terwijl zijn begeerte groeide.

Maar toen Broud zich tegen haar aan drong, knapte er iets in het meisje. Ze kon 't niet! Ze kon 't gewoon niet. Haar rede verliet haar. Het deed er niet toe dat ze verondersteld werd hem te gehoorzamen. Ze krabbelde overeind en begon te rennen. Broud was vlugger dan zij. Hij greep haar beet, duwde haar neer en gaf haar een vuistslag in het gezicht die haar lip openhaalde. Hij begon dit eigenlijk wel leuk te vinden. Te vaak had hij zich ingehouden wanneer hij haar wilde slaan, maar hier was niemand om hem tegen te houden. En hij stond in zijn recht ze was hem ongehoorzaam, actief ongehoorzaam. Ayla was buiten zichzelf. Ze probeerde overeind te komen en hij sloeg haar opnieuw. Ze reageerde nu zo heftig op hem, dat had hij nooit verwacht en het verhoogde zijn opwinding. Hij zou deze onbeschaamde vrouw wel eens mores leren. Hij sloeg haar opnieuw en wéér; het gaf hem een diepe voldoening haar ineen te zien krimpen toen hij uithaalde als voor de volgende slag.

Haar hoofd gonsde, bloed sijpelde uit haar neus en mondhoek. Ze probeerde op te staan, maar hij hield haar neer. Ze worstelde, verzette zich, trommelde met haar vuisten tegen zijn borst. Op zijn harde gespierde lichaam sorteerden ze niet het minste effect, maar haar verzet joeg zijn opwinding naar nieuwe hoogten. Nooit was hij zo sterk gestimuleerd geweest zijn gewelddadigheid verhoogde zijn passie en zijn opwinding gaf zijn slagen extra kracht. Hij verlustigde zich in haar verzet en ranselde er opnieuw op los.

ze was bijna bewusteloos toen hij haar op haar gezicht gooide, koortsachtig haar omslag opzij rukte en haar benen spreidde. Met één harde stoot drong hij diep naar binnen. Het meisje schreeuwde van pijn. Het verhoogde zijn genot. Opnieuw stootte hij toe, haar een tweede kreet vol pijn ontwringend, dan nog eens en nog eens. De intensiteit van zijn opwinding dwong hem verder en steeg snel tot ondraaglijke hoogten. Met een laatste harde toot die het meisje opnieuw een smartelijke schreeuw ontlokte, kwam hij tot ejaculatie.

Voor een kort moment zakte Broud bovenop haar ineen, zijn energie geheel uitgeput. Dan, nog steeds zwaar ademend, trok hij zich terug. Ayla snikte onbeheerst. Het zout van haar tranen prikt in de open wonden op haar met bloed besmeurde gezicht. Een oog was dik gezwollen en begon al donker te verkleuren.

Haar dijen vertoonden bloedsporen en van binnen deed alles pijn Broud stond op en keek op haar neer. Hij voelde zich geweldig. nooit eerder had hij zo van de geslachtsdaad genoten. Hij raapte zijn wapens bijeen en ging weg, terug naar de grot.

Ayla bleef lang nadat haar snikken was opgehouden met haar gezicht in  het stof liggen. Ten slotte richtte ze zich op. Ze raakte haar mond aan, voelde aan de zwelling en keek naar het bloed op haar vingers. Haar hele lichaam deed pijn, van binnen en van builen Ze zag bloed tussen haar dijen en de vlekken op het gras. Strijd mijn totem weer? vroeg ze zich af. Nee, ik denk het niet, Het is er de tijd niet voor. Broud moet me verwond hebben. Ik wist niet dat hij me ook van binnen pijn kon doen. Maar de andere vrouwen hebben er geen pijn van; waarom zou Brouds orgaan mij wel verwonden? Is er iets verkeerd met me? Langzaam stond ze op en liep naar De beek, pijn voelend bij iedere stap. Ze waste zich, maar dat hielp niet veel voor de kloppende, stekende pijn of de beroering in haar ziel. Waarom wilde Broud dat van me? Iza zegt dat mannen zich graag met aantrekkelijke vrouwen verlichten. Ik ben lelijk. Waarom zou een man een vrouw die hij aardig vindt pijn willen doen? Maar de vrouwen vinden het ook prettig; waarom zouden ze anders de gebaren maken die mannen moeten aanmoedigen? Hoe kan het dat ze het prettig vinden? Oga vindt het nooit erg als Broud het bij haar doet, en hij doet het elke dag, soms wel meer dan eens. Plotseling werd Ayla van ontzetting vervuld. Oh, néé! Stel dat Broud me er wéér toe dwingt? Ik ga niet terug naar de grot. Ik kan niet teruggaan. Waar kan ik naartoe? Mijn kleine grot? Nee, dat is te dichtbij en ik kan er in de winter niet blijven. Ik moet wel teruggaan, ik kan niet alleen leven, waar zou ik anders heen kunnen? En ik kan toch niet weg van Iza en Creb en Oeba? Wat moet ik doen? Als Broud het wil, kan ik niet weigeren. Geen van de andere vrouwen zou het zelfs proberen. Wat mankeert mij dan? Hij wilde het nooit toen ik nog een meisje was. Waarom moest ik toch vrouw worden? Ik was er zo blij mee, nu zou 't me niet kunnen schelen als ik mijn hele leven een meisje bleef. Ik zal toch nooit een kleintje hebben. Wat heb je eraan een vrouw te zijn als je geen kleintje kunt krijgen? Vooral als een man je tot zoiets kan dwingen? Wat héb je er eigenlijk aan? Wat heeft 't voor zin?

De zon stond laag aan de hemel toen ze het heuveltje op ploeterde om haar sneeuwhoenderen te gaan halen. De zo zorgvuldig ingepakte eieren waren verpletterd en hadden de voorkant van haar omslag bevuild. Ze keek om naar de beek en herinnerde zich hoe gelukkig ze daar naar de vogels had zitten kijken. Het leek eeuwen geleden, een andere tijd, een andere plek. Ze sleepte zich terug naar de grot, opziend tegen iedere stap.

Naarmate Iza de zon verder achter de bomen in het westen zag zakken, werd ze ongeruster. Ze liep de paden van het bos in de buurt allemaal een eindje in en ging daarna naar de heuvel om de helling naar de steppen af te turen. Een vrouw zou niet alleen op pad moeten zijn; ik vind het nooit prettig als Ayla op jacht gaat, dacht Iza. Stel dat ze door een of ander dier is aangevallen? Misschien is ze wel gewond? Ook Creb was bezorgd, hoewel hij probeerde het niet te laten merken. Zelfs Brun werd ongerust toen het donker werd. Iza was de eerste die Ayla in de richel naar de grot zag lopen. Ze wilde haar al een standje geven omdat ze haar zo in angst had laten zitten, maar kwam niet verder dan haar eerste gebaar.

'Ayla! Je bent gewond! Wat is er gebeurd?'

'Broud heeft me geslagen,' gebaarde ze, met een doffe blik in de ogen.

'Maar waarom?'

ik was ongehoorzaam,' antwoordde de jonge vrouw, terwijl ze de grot inliep en zich regelrecht naar de vuurplaats begaf. Wat kon er gebeurd zijn? vroeg Iza zich af. Ayla is Broud al laren niet meer ongehoorzaam geweest. Waarom zou ze nu legen hem in opstand zijn gekomen? En waarom heeft hij me met gezegd dat hij haar gezien heeft? Hij wist dat ik me zorgen maakte. Hij is al sinds het middaguur terug, waarom is Ayla zo laat? Iza wierp een korte blik in de richting van Brouds vuurplaats en zag hem over de grensstenen heen naar Ayla staren, alle wellevendheid vergetend en met een voldane uitdrukking op zijn gezicht.

Creb had het hele toneeltje aanschouwd; Ayla's gekneusde en gezwollen gezicht en diepverloren blik en Broud die vanaf het moment van haar terugkeer met arrogant leedvermaak in zijn ogen naar haar had gekeken. Hij wist dat Brouds haat door de jaren heen was toegenomen haar serene gehoorzaamheid ' heen hem nog erger te treffen dan haar meisjesachtige opstandigheid maar er was iets gebeurd dat Broud een gevoel van "ei. In over haar verschafte. Hoe opmerkzaam Creb ook was, hij had nooit hebben kunnen bevroeden wat het was. Ayla was de volgende dag bang de vuurplaats te verlaten en treuzelde zo lang mogelijk met haar ontbijt. Broud stond haar al op te wachten. De herinnering aan zijn intense opwinding van de vorige dag had hem gestimuleerd en hij was gereed voor een herhaling. Toen hij haar het teken gaf, sloeg ze bijna weer op de vlucht maar ze dwong zichzelf de vereiste houding aan te nemen trachtte haar kreten te onderdrukken, maar de pijn wrong ze van haar lippen, zodat de toevallig in de buurt zijnde stamleden nieuwsgierige blikken naar hen wierpen. Ze konden haar kreten van pijn al net zo min begrijpen als Brouds plotselinge langstelling voor haar. Broud genoot van zijn nieuwverworven macht over Ayla en gebruikte haar dikwijls, hoewel velen zich afvroegen waarom hij de lelijke vrouw boven zijn eigen knappe gezellin verkoos. Na enige tijd deed het geen pijn meer, maar Ayla walgde ervan. En het was haar haat waar Broud zo van genoot. Hij had haar op haar plaats, had weer overwicht over haar verkregen, en eindelijk een manier gevonden om haar een reactie te ontlokken. Het deed er niet toe dat het een negatieve reactie was, die had hij zelfs liever. Hij wilde haar zien terugdeinzen, haar angst zien, haar zichzelf tot onderwerping zien dwingen. Alleen de gedachte eraan wond hem al op. Hij had altijd al een grote behoefte gehad, nu was hij seksueel actiever dan ooit. Elke morgen dat hij niet op jacht was, wachtte hij haar op en forceerde haar gewoonlijk 's avonds opnieuw en soms midden op de dag ook nog. Hij werd zelfs 's nachts wel eens opgewonden wakker en gebruikte dan zijn gezellin om zich te verlichten. Hij was jong en gezond, op het toppunt van zijn seksuele potentie en hoe heviger Ayla haatte, hoe groter het genot dat hij aan de geslachtsdaad ontleende.

Ayla verloor haar levendige opgewektheid. Ze was lusteloos, terneergeslagen, voor niets ontvankelijk. De enige emotie die ze voelde was een allesverterende haat en afkeer jegens Broud en zijn dagelijkse seksuele eisen. Als een enorme gletsjer die alle vocht uit het omringende land opzuigt, slokten haar walging en bittere frustratie alle andere gevoelens op. Ze had zichzelf altijd goed schoon gehouden en haar haar in de stroom gewassen om het vrij van luizen te houden, in de winter zelfs grote kommen sneeuw mee naar binnen genomen om het naast het constant brandende vuur tot vers water te laten smelten. Nu hing haar haar slap in vettige slierten langs haar gezicht en ze droeg dezelfde omslag dag in dag uit, zonder de moeite te nemen hem te ontvlekken of te luchten. Ze treuzelde met haar werk tot zelfs mannen die nooit tevoren aanmerkingen hadden gemaakt haar berispten. Ze verloor alle belangstelling voor Iza's medicijnen, sprak alleen als haar rechtstreeks iets gevraagd werd, ging zelden op jacht en kwam dan nog vaak met lege handen terug. Haar neerslachtigheid wierp een schaduw over alle anderen bij Crebs vuurplaats.

Iza was buiten zichzelf van ongerustheid; ze kon deze drastische verandering in Ayla niet begrijpen. Ze wist wel dat het door Brouds onverklaarbare belangstelling voor haar kwam, maar waarom deze zo'n uitwerking moest hebben, ging haar begrip te boven. Ze bleef steeds bij Ayla in de buurt, hield haar voortdurend in het oog en toen de jonge vrouw 's morgens begon over te geven, vreesde ze dat wat voor geest het ook mocht zijn die in haar gevaren was haar nu nog zieker begon te maken. Maar Iza was een ervaren medicijnvrouw. Ze was de eerste die opmerkte dat Ayla zich niet aan de minimale vorm van isolatie hield die de plicht der vrouwen was wanneer hun totems strijd voerden en ging nog zorgvuldiger op haar aangenomen dochter letten. Ze kon nauwelijks geloven wat ze vermoedde. Maar toen er weer een maan verstreken was en de zomer zijn hoogtepunt naderde, was Iza zeker van haar zaak. Vroeg op één avond dat Creb van de vuurplaats weg was, wenkte ze Ayla bij zich. ik wil eens met je praten.'

'Ja Iza,' antwoordde Ayla, en hees zich van haar vacht op om naast de vrouw op de grond neer te ploffen. 'Wanneer heeft je totem voor 't laatst strijd geleverd, Ayla?' ik weet 't niet.'

'Ayla, ik wil graag dat je er even goed over nadenkt. Hebben de geesten nog in je gestreden sinds de bloesems vielen?' De jonge vrouw probeerde het zich te herinneren, ik weet het niet zeker, misschien één keer.'

'Dat dacht ik al,' zei Iza. 'Je bent 's morgens misselijk, niet?' la,' knikte ze. Ayla dacht dat ze overgaf omdat Broud iedere morgen dat hij niet op jacht ging op haar stond te wachten en ze zo'n afkeer van hem had dat ze haar ontbijt weer moest offeren < II soms ook haar avondeten. Doen je borsten de laatste tijd soms zeer?' Een beetje.'

En ze zijn ook wat groter geworden, niet?'

IK geloof 't wel. Waarom vraag je dat? Waarom al deze vragen?'

De vrouw keek haar ernstig aan. 'Ayla, ik weet niet hoe het heeft kunnen gebeuren, ik kan 't nauwelijks geloven, maar ik ben er zeker van dat 't zo is.' Dat wat zo is?'

je totem is verslagen; je gaat een kleine krijgen.' Een kleine? Ik? Ik kan geen kleine krijgen,' protesteerde Ayla. Mijn totem is te sterk.'

Ik weet 't, Ayla. Ik begrijp het ook niet; maar je gaat een kleintje krijgen,' herhaalde Iza.

Een ongelovig-verrukte blik verscheen langzaam in Ayla's eerst zo doffe ogen. 'Kan dat waar zijn? Kan 't echt waar zijn? Ik een kleintje krijgen? Oh moeder, wat geweldig!' Ayla. je bent niet gekoppeld. Ik geloof niet dat er een man in de

stam is die je zal willen hebben, zelfs niet als tweede vrouw. Je kunt geen kleine krijgen zonder metgezel, het zou het kind ongeluk brengen,' gebaarde Iza ernstig, "t Zou het beste zijn als je iets nam om het kwijt te raken. Ik denk dat maretak het beste is. Je weet wel, de plant met die kleine witte besjes die bovenin de eik groeit. Het is zeer doeltreffend en als je het goed toepast niet al te gevaarlijk. Ik zal een thee van de bladeren met niet meer dan een paar besjes maken. Het zal je totem helpen het nieuwe leven uit te drijven. Je zult een beetje ziek worden, maar…' 'Nee! Nee!' Ayla schudde heftig het hoofd, Iza, nee. Ik wil geen maretak. Ik wil niets nemen om het kwijt te raken. Ik wil een kleine, moeder. Al sinds Oeba's geboorte heb ik een kleine willen hebben. Ik had nooit gedacht dat het mogelijk zou zijn.' 'Maar Ayla, als de kleine nu ongeluk aantrekt? Hij zou zelfs mismaakt kunnen zijn.'

'Hij zal geen ongeluk aantrekken, daar zal ik wel voor zorgen. Ik zal ook goed voor mezelf zorgen, zodat hij gezond zal zijn. Heb je niet zelf gezegd dat een sterke totem meehelpt om een gezond kleintje te krijgen wanneer hij zich eenmaal gewonnen heeft gegeven? En ik zal ook goed voor hem zorgen als hij er is, ik zal zorgen dat er niets misgaat. Iza, ik moet deze kleine hebben. Begrijp je het niet? Mijn totem zal misschien geen tweede keer verslagen worden. Dit is misschien mijn enige kans.' Iza keek in de smekende ogen van de jonge vrouw. Het was voor het eerst dat ze er weer een sprankje leven in zag sinds de dag dat Broud haar geslagen had toen ze op jacht was. Ze wist dat ze er op aan zou moeten dringen dat Ayla de medicijn nam; het was niet juist dat een ongekoppelde vrouw een kind ter wereld bracht, als het voorkomen kon worden. Maar Ayla wilde haar kindje zo wanhopig graag, ze zou nog depressiever kunnen worden als ze gedwongen werd er afstand van te doen. En misschien had ze wel gelijk het kon best haar enige kans zijn. 'Goed Ayla,' gaf ze toe. 'Als je het dan zo graag wilt. Je kunt er maar het beste nog tegen niemand iets over zeggen; ze zullen het gauw genoeg weten.'

'Oh Iza,' zei de jonge vrouw en omhelsde haar pleegmoeder. Er danste een glimlachje over haar gezicht terwijl het wonder van haar onmogelijke zwangerschap haar vervulde. Ze sprong op, plotseling een en al energie. Ze kon niet blijven zitten, ze moest eenvoudig iets doen.

'Moeder, wat maak je voor vanavond klaar? Laat me je helpen.' 'Oeros,' antwoordde de vrouw, verbluft over de plotselinge ommezwaai in de jonge vrouw. 'Je kunt het vlees klein snijden als je wilt.'

Terwijl de twee vrouwen aan het eten werkten, besefte Iza dat ze bijna vergeten was hoe gezellig Ayla kon zijn. Hun handen vlogen al werkend en pratend door de lucht en Ayla's interesse voor de geneeskunde keerde plotsklaps terug, ik wist dat niet, van de maretak, moeder,' merkte Ayla op. 'Wel van moederkoren en kalmoes, maar ik wist niet dat een vrouw ook door maretak haar kind kon verliezen.' 'Er zullen altijd nog wel dingen zijn die ik je niet verteld heb, Ayla, maar je weet genoeg. En je weet hoe je een plant uit moet proberen; je zult altijd kunnen blijven leren. Met boerewormkruid gaat 't ook, maar dat kan gevaarlijker zijn dan maretak. Je gebruikt de hele plant bloemen, bladeren en wortels en kookt hem. Als je er zóveel water bij doet,' en Iza wees op een merktekentje op een van haar medicijnkommen, 'en het inkookt tot zoveel als in zo'n kommetje gaat,' ze hield een benen kommetje omhoog, 'moet het ongeveer goed zijn. Eén kommetje is meestal genoeg. Met margrietebloemen gaat het soms ook. Ze zijn niet zo gevaarlijk als maretak of boerewormkruid, maar ook niet altijd zo doeltreffend.'

'Dan zou je die beter kunnen gebruiken voor vrouwen die gemakkelijk miskramen hebben, 't Is altijd beter iets milders te gebruiken als dat ook werkt minder riskant.' I 'at is zo. En, Ayla, er is nog iets anders dat je weten moet.' Iza keek om zich heen om zich ervan te vergewissen dat Creb nog met terug was. 'Dit mag geen enkele man ooit te weten komen; het is een geheim dat alleen aan medicijnvrouwen bekend is en met eens aan alle. Je kunt het zelfs ook beter niet vertellen aan de vrouw die het krijgt. Als haar metgezel haar ernaar vroeg, zou ze het hem moeten zeggen. Niemand ondervraagt een medicijnvrouw. Als een man er ooit achter kwam, zou hij het verbieden. Begrijp je?'

Ja moeder,' knikte Ayla, verbaasd over Iza's geheimzinnigheid eb enorm nieuwsgierig.

Ik denk niet dat je deze wetenschap ooit voor jezelf nodig zult hebben maar als medicijnvrouw moet je het in ieder geval

weten Soms, als een vrouw een heel zware bevalling achter de

rug heeft, is het beter dat ze nooit meer kinderen krijgt. Een medicijnvrouw kan haar de medicijn geven zonder haar te zeggen waar het voor is. Er zijn nog andere redenen waarom een vrouw  geen kind kan willen. Sommige planten bevatten een speciale kracht, Ayla. Ze maken de totem van een vrouw heel sterk, sterk genoeg om te verhinderen dat er ooit een nieuw leven begint.'

'Ken jij toverij om zwangerschap tegen te gaan, Iza? Kan een zwakke vrouwentotem zo sterk worden? Elke totem? Zelfs als een Mog-ur een tovermiddel maakt om de totem van een man extra kracht te geven?'

'Ja, Ayla. Daarom mag geen man het ooit te weten komen. Ik heb het zelf gebruikt toen ik gekoppeld was. Ik mocht mijn metgezel niet; ik wilde dat hij me aan een andere man zou geven. Ik dacht dat als ik geen kinderen kreeg, hij me niet zou willen houden,' bekende Iza.

'Maar je hebt wél een kind gekregen. Je hebt Oeba toch gekregen.'

'Misschien verliest de toverij na lange tijd aan kracht. Misschien wilde mijn totem niet meer strijden, misschien wilde hij dat ik een kind kreeg. Niets werkt altijd. Er zijn krachten die sterker zijn dan welke toverij ook, maar deze toverij heeft vele jaren gewerkt. Niemand weet alles van de geesten af, zelfs Mog-ur niet. Wie zou gedacht hebben dat jouw totem verslagen zou kunnen worden, Ayla?' De medicijnvrouw wierp een snelle blik om zich heen. 'Nu, voor Creb terugkomt; je kent die kleine gele slingerplant met die kleine blaadjes en bloemen?' 'Warkruid?'

'Ja, die bedoel ik. Laat de hele plant drogen. Verkruimel ongeveer zóveel in de palm van je hand. Kook het in zoveel water dat het benen kommetje vol is, tot het afkooksel de kleur van rijp hooi heeft. Drink er elke dag dat de geest van je totem niet strijdt twee slokken van.'

is dat niet ook goed voor een nat verband voor steken en bijtwonden?'

inderdaad, en dat verschaft je een goed excuus om het in voorraad te hebben, maar het verband wordt op de huid, aan de buitenkant van het lichaam gebruikt. Als je je totem kracht wilt geven, drink je het. Er is nog iets anders, maar dat moetje nemen wanneer je totem strijdt. De wortel van antelopekruid, gedroogd of vers. Kook hem en drink het kooknat, één kom per dag van je isolatieperiode,' ging Iza verder.

is dat niet die plant met die ingekerfde bladeren die zo goed is voor Crebs jicht?'

'Ja, dat is hem. Ik weet er nog een, maar die heb ik nooit gebruikt. Dat is de toverij van een andere medicijnvrouw; we hebben toen wat kennis uitgewisseld. Er bestaat een bepaalde broodvrucht; hij groeit niet hier in de buurt, maar ik zal je laten zien in welke opzichten hij verschilt van die hier wél groeien. Snij de vrucht in stukken, kook die in en prak ze tot een dikke brij, laat die dan drogen en stamp hem tot een poeder. Je hebt er veel van nodig: een halve kom van het poeder weer met water tot een brij aangelengd, elke dag dat je niet geïsoleerd bent, wanneer de geesten niet strijden.'

Creb kwam de grot binnen en zag de twee vrouwen druk in gesprek. Hij merkte dadelijk het verschil in Ayla op. Ze was geanimeerd, oplettend, attent en glimlachte. Ze moet zich van haar inzinking hersteld hebben, dacht hij terwijl hij op zijn vuurplaats toe hinkte.

'Iza!' riep hij luid, om hun aandacht te trekken. 'Moet een man hier verhongeren?'

De vrouw sprong met een enigszins schuldige uitdrukking op haar gezicht overeind, maar Creb lette niet op haar. Hij was zo verheugd Ayla druk aan het werk en aan het babbelen te zien dat hij lza niet eens zag.

"t Is zó klaar, Creb,' gebaarde Ayla en rende glimlachend op hem toe om hem te omhelzen. Creb voelde zich hierdoor beter dan hij in lange tijd had gedaan. Terwijl hij zich op zijn mat neerliet, kwam Oeba de grot binnenhollen. Ik heb honger!' gebaarde het kleine meisje. Jij hebt altijd honger, Oeba!' lachte Ayla, terwijl ze het kind optilde en haar door de lucht zwierde. Oeba was verrukt. Het was die hele zomer de eerste keer dat Ayla met haar wilde spelen

Later toen ze gegeten hadden, kroop Oeba bij Creb op schoot. Ayla neuriede gedempt terwijl ze Iza hielp met opruimen. Creb zuchtte tevreden; het was nu weer veel gezelliger. Jongens zijn erg belangrijk, dacht hij, maar ik geloof dat ik meisjes liever heb. Ze hoeven niet steeds groot en dapper te zijn en hebben er niets op tegen op je schoot te kruipen en er in slaap te vallen. Ik wilde haast dat Ayla nog een klein meisje was. Ayla werd de volgende morgen in een warme gloed van vreugde-volle verwachting wakker. Ik ga een kleintje krijgen, dacht ze. Ze omhelsde zichzelf van vreugde onder haar bontvacht. Plotseling had zin om op te staan. Ik zal vanmorgen maar eens naar de rivier gaan, mijn haar moet nodig gewassen. Ze sprong uit bed maar een golf van misselijkheid sloeg door haar heen. Misschien kan ik beter eerst iets vasts eten en kijken of het erin blijft. Ik moet eten als ik wil dat mijn kleintje gezond wordt. Ze kon het eten niet binnenhouden, maar toen ze een tijdje op was, at ze weer wat en voelde zich toen beter. Ze dacht nog steeds aan het wonder van haar zwangerschap toen ze de grot verliet om naar de stroom te gaan.

'Ayla!' grijnsde Broud, op haar toestappend en het teken makend.

Ayla schrok op. Ze was Broud helemaal vergeten. Ze had belangrijker dingen aan haar hoofd, zoals warme knuffelige aan je borst drinkende kleintjes, haar eigen warme knuffelige aan haar borst drinkende kleintje. Nu, gauw dan maar, dacht ze en nam geduldig de houding aan zodat Broud zich kon bevredigen. Ik hoop dat hij voortmaakt, ik wil naar de rivier om mijn haar te wassen.

Broud had een gevoel van anticlimax. Er ontbrak iets. Ze reageerde helemaal niet. Hij miste de opwinding van het haar tegen haar wil forceren. Haar ziedende haat en bittere frustratie, die ze daarvoor nooit helemaal had kunnen verbergen, waren verdwenen. Ze verzette zich niet meer. Ze gedroeg zich alsof hij er niet eens was, alsof ze helemaal niets voelde. Dat was ook zo. Haar geest vertoefde elders, ze merkte zijn binnendringen al evenmin op als zijn scheldkanonnades of zijn vinnige klappen. Haar rustige, serene kalmte was teruggekeerd. Broud putte zijn bevrediging uit zijn macht over haar, niet uit de seksuele ervaring. Hij merkte dat hij niet meer opgewonden raakte, het kostte hem moeite zijn erectie in stand te houden. Nadat hij daarna enkele keren niet eens een climax had kunnen bereiken, viel hij haar minder vaak lastig en ten slotte helemaal niet meer. Het was té vernederend. Ze had qua reactie even goed van steen kunnen zijn, dacht hij. Ze is trouwens toch lelijk, ik heb genoeg tijd aan haar verdaan. Ze begrijpt niet eens dat het een eer is dat de toekomstige leider belangstelling voor haar heeft. Oga ontving hem met open armen terug, opgelucht dat hij over zijn onbegrijpelijke bevlieging voor Ayla heen scheen te zijn. Ze was niet jaloers geweest, het was niet iets om jaloers op te zijn. Broud was haar metgezel en hij had geen blijk gegeven haar kwijt te willen. Iedere man kon zich verlichten met iedere vrouw die hij maar wilde, daar was niets ongewoons aan. Ze kon alleen niet begrijpen waarom hij zoveel aandacht aan Ayla besteedde terwijl die het om een of andere vreemde reden zo duidelijk niet prettig vond.

Hoewel hij probeerde het weg te redeneren, had Broud zeer het land over Ayla's plotselinge onverschilligheid. Hij had gedacht nu eindelijk een manier gevonden te hebben om haar geheel te onderwerpen, om de muur van koele gereserveerdheid om haar heen te slechten, en hij had ontdekt hoeveel genoegen hem dat verschafte. Het sterkte hem des te meer in zijn voornemen een andere manier te vinden om haar te treffen.