Verantwoording

1. Hoe Gelderland ontstond

Bron: Gust. van de Wall Perné, Veluwsche sagen I (Amsterdam 1909). Het verhaal werd daar gepubliceerd onder de titel ‘De Wichard Sage’. Door mij werd het licht gemoderniseerd.

2. De wonderbare bron van Batenburg

Bron: Anton van Oirschot, Spoken en kastelen in Nederland (Utrecht/Antwerpen 1974).

3. Highschool-horror in Wageningen

Opgetekend naar eigen ervaringen en diverse mondelinge bronnen in Wageningen ten tijde van de misdaad. Emiel was een klasgenoot van mijn vrouw, Catalijn Adelmund.

4. Het raadsel van Nijmegen

Vrij naar: Jan Bouman, Het Merckwaerdigste meyn bekent (Den Haag 1969).

5. De sluier van de Zwarte Dood in Ruurlo

Bron: Josef Cohen, Nederlandsche Sagen en Legenden (Zutphen 1918). Oorspronkelijk verschenen onder de titel ‘Mirjam, sage uit de Achterhoek’.

6. De witte juffer van Grunsfoort bij Renkum

Bron: Jac. Gazenbeek, Sagen en legenden van de Veluwe II (Barneveld 1993). Oorspronkelijk gepubliceerd onder de titel ‘De Witte Juffer van Grunsfoort’.

Noot betreffende de datering: het is me niet helemaal duidelijk wanneer Gazenbeek dit verhaal optekende. Het is door de Gazenbeekstichting postuum uitgegeven in 1993. Ik heb het gedateerd in de jaren veertig van de vorige eeuw, na de publicatie van zijn eerste folkloristische werk, onder de titel Fluisteringen van het verleden. Veluwsche sagen (1940).

7. De witte juffer van Hoog-Soeren

Bron: Gust. van de Wall Perné, Veluwsche sagen I (Amsterdam 1909), Ik heb het verhaal voor deze bundel licht gemoderniseerd.

8. De stigmata van Dorothea Visser uit Gendringen

Vrij naar: Jan Bouman, Het Merckwaerdigste meyn bekent (Den Haag 1969) en José Eijt, ‘Olburgen, Dorothea (Dora) Visser’, In: Bedevaartsplaatsen in Nederland , onder meer gepubliceerd op internet, op de website van het Meertensinstituut (meertens.knaw.nl).

9. De mysterieuze dood van een SF-schrijver in Tiel

Opgetekend naar eigen ervaringen met het slachtoffer, en alles wat ik van vrienden hoorde na zijn dood. Een zeer gedetailleerd verslag van de zaak komt van de hand van misdaadverslaggever Peter R. de Vries, die in zijn tv-programma aandacht besteedde aan de zaak. Zijn ‘dossier Paul Harland’ vindt u nog op het internet (op peterrdevries.nl).

10. Doctor Faustus in kasteel Waardenburg bij Bommel

Bron: Josef Cohen, Nederlandsche Sagen en Legenden (1918). Voor informatie over de moderne waarnemingen van geesten zie de website van iemand die zich ‘the ghosthunter’ noemt (www.theghosthunter.nl).

11. De tovenaar uit Opheusden

Bron: G.J. Boekenoogen, ‘Nederlandse sprookjes en vertelsels’ in: Volkskunde 19 (1907-1908).

12. De weerwolf van Engbergen

Bron: Martijn Adelmund, ‘Weerwolven in de polder’, In: Elf Fantast Magazine 34. (Utrecht 2003). Dit sfeerfragment diende als inleiding op het artikel, waarin ook andere Nederlandse weerwolfzaken aan bod komen.

13. A. de Vries, de moordende boekhandelaar

Bron: J.H.H. Gaute en Robin Odell, The murderers Who’s Who (Londen 1979).

14. Het mysterie van de pen van Hotel de Wereld

Bron: item op de pagina Geldersgoed.nl, ontwikkeld voor de Provincie Gelderland door HRmedia (c) Nijmegen 2005. HR staat voor Hiemstra en Rutten. Oorspronkelijk geplaatst onder de titel ‘De pen van Hotel de Wereld’.

15. Het Duivelshuis in Arnhem

Vrij naar: Jac. Gazenbeek, Sagen en legenden van de Veluwe I (Barneveld 1971). Dit verhaal werd door mij aangevuld en bewerkt.

16. De Arnhemse meisjes, of hoe een geheim familierecept werd prijsgegeven

Bron: Patrick Arink, Broodje Aap Speciaal (Utrecht 2005).

Aanvullende informatie: Arnhemse meisjes , op de website van rtl Reizen, ‘bestemming Nederland’ www.rtl.nl (2006).

17. De zwanenridder van Nijmegen

Bron: Nienke van Hichtum, Uit het Sagenland. Sagen uit Nederland, Europa, Indonesië, Suriname en de rest van de wereld (Groningen 1929) .

18. Sipke Vrieswijk en de sekte in Velddriel

Vrij naar: Marcel Hulspas, ‘In helse hogere sferen’, in: Skepter 11 (3), september 1998 en een item op de webpagina Geschiedenisbus.nl, ontwikkeld voor de Provincie Gelderland door HRmedia (c) Nijmegen 2000-2003, onder de titel De Grote Goeroe van Velddriel. Terreur en intimidatie in de naam van Jezus . HR staat voor Hiemstra en Rutten.

19. De spoken bij het Solsche gat

Bron: Gust. van de Wall Perné, Veluwsche sagen I (Amsterdam 1909).

20. De zwarte handen: onthulling van een Doesburgs
familiemysterie

Bronnen: Jac. Gazenbeek, Sagen en legenden van de Veluwe I (Barneveld 1971). Oorspronkelijk gepubliceerd onder de titel ‘Zwarte handpalmen, een Doesburgs raadsel’. Tevens raadpleegde ik de webpagina van Leo Ligtelijn, waarin hij verhaalt over zijn voorouders, de Haanappels (home.wanadoo.nl/ligtelyn).

21. De boekenkist van Hugo de Groot in Slot Loevestein

Bron: Anton van Oirschot, Spoken en kastelen in Nederland (Utrecht 1974), en Jan Bouman, Het Merckwaerdigste meyn bekent (Den Haag 1969).

22. Het geschenk van de witte wieven bij Lochem

Bron: Josef Cohen, Nederlandsche Sagen en Legenden (Zutphen 1918). Ik heb het verhaal gemoderniseerd en bewerkt.

23. De dood van Jan van Schaffelaar in Barneveld

Vrij naar de website van de stichting ‘De Barneveldse Beiaard’ (debarneveldsebeiaard.nl).

24. De omstreden beeldhouwwerken op de Eusebiuskerk

Bron: item op de pagina Geldersgoed.nl, ontwikkeld voor de Provincie Gelderland door HRmedia (c) Nijmegen 2005. HR staat voor Hiemstra en Rutten. Oorspronkelijk geplaatst onder de titel ‘Disney op de Eusebius’.

25. De steen onderaan de kerktoren van Bennekom

Bron: Jac. Gazenbeek, Sagen en legenden van de Veluwe III (Barneveld 1994). Oorspronkelijk gepubliceerd onder de titel ‘Praatstoel voor de koster’.

Noot betreffende de datering: zie verhaal 6. Ook dit verhaal werd door de Gazenbeekstichting postuum uitgegeven.

26. De geheimen van het Lexkesveer bij Wageningen

Bron: Jac. Gazenbeek, Sagen en legenden van de Veluwe I (Barneveld 1971). Oorspronkelijk gepubliceerd onder de titel ‘Vaar naar de overkant’.

27. De vervalste muntschat van Haarlo

Bron: item op de pagina Geldersgoed.nl, ontwikkeld voor de Provincie Gelderland door HRmedia (c) Nijmegen 2005. HR staat voor Hiemstra en Rutten.

28. De verborgen schat van de Ravenhorst bij Winterswijk

Bron: Tjaard W.R. de Haan, Volksverhalen uit Gelderland (Utrecht/Antwerpen 1979). De Haan ontleende het aan J.R.W. Sinninghes Geldersch Sagenboek , die het op zijn beurt weer ontleende aan G.J. Meinens Gids voor de dorpen langs de Slingebeek (Doetinchem 1916).

29. Moord door een slachtende kapper in Nijmegen

Bron: Nico Polak (ed.), Geïllustreerd Politie Nieuws – een fascinerende selectie uit de jaargangen 1873-1883 . Beide berichten komen uit deze krant met veel aandacht voor gruwelijke misdaad. De verhalen zijn door mij gemoderniseerd.

30. De massamoord in Zutphen

Vrij naar: J.R.W. Sinninghe, Gelders Sagenboek (Zutphen 1975).

31. Het medium Jomanda: de nieuwe Flipje in Tiel

Bronnen: de website van Jomanda zelf, jomanda.nl, en diverse korte biografieën die over haar geschreven werden in tijdschriften en op het internet. Het geval van de miraculeuze van S. ontleende ik aan Jomanda’s boek Jomanda’s Wonderbaarlijke Genezingen (Naarden 1999).