24 De omstreden beeldhouwwerken op de Eusebiuskerk

In het kleine waar/niet-waarspel aan het begin van dit boek maakte u al kennis met de heidense versiering op de kerk van Ede. Als u dit wonderbaarlijk profaan vond, wijs ik u graag op de Eusebiuskerk in de Gelderse hoofdstad. In Ede waren het de azen uit het kaartspel die op de toren pronkten; de beeldhouwers in Arnhem maakten het veel, veel bonter…

Arnhem, 1962, door Hiemstra en Rutten – De kranten stonden er vol van: de grote Eusebiuskerk kreeg Disneyfiguren. Voor- en tegenstanders lieten in de media van zich horen en de laatste groep was vele malen groter dan de eerste.

Tijdens restauratiewerkzaamheden aan de grote Eusebiuskerk in Arnhem plaatste beeldhouwer Vreeling in samenspraak met architect Verlaan op zeventig meter hoogte figuren die ontleend zijn aan de beeldverhalen van Walt Disney en Marten Toonder. Persfotografen haalden Ollie B. Bommel, Tom Poes, Pluto de hond en de drie biggetjes met hun lenzen naar beneden om iedereen op de hoogte te brengen van wat zich daar op grote hoogte bevindt.

Veel Arnhemmers waren er absoluut niet over te spreken, een ander deel van de bevolking zag er geen kwaad in, want hadden de middeleeuwers ooit niet hetzelfde gedaan? De waterspuwers uit die tijd tonen immers gruwelijke gedrochten en grappige fantasiefiguren ontsproten aan de fantasie van de middeleeuwse makers.

Tegenstanders meldden dat deze leukheid van de Disneyfiguren ongepast was. De middeleeuwse gedrochten waren niet zomaar aan de fantasie ontsproten maar dienden als duivelse tegenhangers van de engelen en heiligen die het verdere decoratieschema van de kerk bepaalden. Deze duivels, griffioenen, draken en grijnzende bultenaars stonden niet voor grapjasserij maar vertaalden het diabolische. Deze verworpenen spuwden het vuile gootwater van de daken uit terwijl de heiligen in de vrome overhuiving van de kerkportalen stonden. Het was absoluut niet zomaar leuk, leuk had niets met religie of geloof te maken, zo klonken de kritieken.

Dat de affaire niet in een dag overwaaide bewijst het feit dat de schrijver Godfried Bomans zich ermee bemoeide en zijn kwaadheid uitte. Een van de grootste tegenstanders, ds. Foeken, bleef onophoudelijk ageren tegen de Donald-Duckaffaire. (Zelfs het Amerikaanse blad Time citeerde de grieven van Foeken.) Ds. Foeken werd zwaar bestraft voor zijn kritiek: hij kreeg zelf een plaats tussen de gebeeldhouwde stripfiguren. Een ongevraagde en ongewenste vereeuwiging die volgens sommigen als een soort mirakel opeens aanwezig was. De maker is tot op heden niet aan te wijzen.

De beelden bevinden zich op zeventig meter hoogte en zijn met het blote oog niet te ontwaren. Slechts een enkeling met verrekijker zal deze protestantse criticus ontdekken tussen de figuren die hij zo verafschuwde.