Verantwoording

1 De elfenkoning

Vertaling: Hendrik de Vries of M. Vandenhove

2 De spookruiter bij Lunteren

Bron: Jac. Gazenbeek, Sagen en Legenden van de Veluwe (Lunteren, 1971-2004, Jac. Gazenbeek Stichting). Het verscheen daar onder de titel ‘Spookruiter wachtte langs hessenspoor’. Ook verhalenverteller De Perné vertelde het verhaal van de Rode Duvel in zijn Veluwse sagen .

3 De rovers in de Onzalige bossen

Bronnen: De verteller van ‘Schinderhannes en de Achtkantige boer’ is Willem van Aalten, die veel fietst in de Achterhoek. Zijn versie werd door mij bewerkt. Het verhaal over de ‘Onzalige Bossen’ bewerkte ik naar de website van kasteel, kasteeltuin en landgoed Middachten (www.middachten.nl) en ik baseerde me op: Jr. Verbeek, D. Gortel en T. Pluim, De geschiedenis der Neder-Veluwe (1888), voor ‘De bende van Ede’. Meer informatie over de kinderboerderij vindt u in de praktische informatie, achter in dit boekje.

4 De Puttense moordzaak

Bron: ‘Moord Christel Ambrosius’, website korps landelijke politiediensten (www.politie.nl).

5 Kunstroof bij Kröller-Müller

Bronnen: Jolan Douwes, ‘Het moet hier geen Kijkshop worden’ in: dagblad Trouw , woensdag 13 mei 1992, en: Edgar Tijhuis & Dennis van der Wal, ‘Beroep: Kunstdief’, in: Boekman 62 (Amsterdam, 2005, Boekmanstichting), 117-122.

6 Het monster in het Bleekemeer

Bron: Gust. van de Wall Perné, Veluwsche sagen . Eerste bundel (Amsterdam Scheltens & Giltay, 1921). Het verscheen daar onder de titel: ‘Het ontstaan van het Uddeler- en Bleekemeer’.

7 Spoken rond het Solse gat

Bron: Marieke van Uden, ‘De legende van het Solsche Gat’. Uit: Elf Fantasy Magazine 47 (Utrecht, 2006), 78.

8 Noach in Eerbeek

Bronnen: Voor de verhalen over kasteel Doorwerth raadpleegde ik: Anton van Oirschot, Spoken en kastelen in Nederland (Utrecht, Het Spectrum, 1974), 60. Over de evangelist Joannes Roeleveld: ‘Ark van Noach’ vond ik informatie in een oude editie van de Apeldoornse Courant (9 april 1982). Over het project van de Noord-Hollandse aannemer Johan Huibers, las ik op zijn eigen website: www.arkvannoach.com.

9 De schat van de Zeven Kolken bij Wekerom

Bron: Jac. Gazenbeek, Sagen en legenden van de Veluwe (Lunteren, 1971-2004, Jac. Gazenbeek Stichting). Het verscheen daar onder de titel: ‘Het geheim van de “Zeven Kolken” bij Wekerom’.

10 De erfenis van Maarten van Rossum

Bronnen: Het eerste stuk over het Duivelshuis baseerde ik op een verhaal van Gazenbeeks Sagen en legenden van de Veluwe I. Dit verhaal, dat eerder verscheen in mijn Mysteries van Gelderland (2006), werd door mij aangevuld en bewerkt. Over de spoken in de Cannenburch leerde ik via Anton van Oirschots, Spoken en kastelen in Nederland (Utrecht, Het Spectrum, 1974). Ik heb zijn tekst vrijwel integraal overgenomen.

11 De witte juffer van Hoog-Soeren

Bron: Gust. van de Wall Perné, Veluwsche sagen . Eerste bundel, 32-49.

12 De mysteries van kasteel Doorwerth

Bron: Via de Verhalenbank van het Meertensinstituut in Amsterdam. Het werd opgetekend door Ruben A. Koman Dordrecht, 25 dec. 2004. Meer informatie staat in Rails (dec. 2004/ jan. 2005) in het artikel ‘Spoken bestaan: op zoek naar plekken waar het niet pluis is’, door Sharon Klein.

13 Het spookhotel in Hattem

Bron: Het ooggetuigenverslag over het spookhotel vond ik in het boek Geldersche Sagen van Sinninghe. Het deel over ‘de kooi van Jan Wassenaar’ bewerkte ik naar de website Gelders Goed, onderdeel van de website geschiedenisgelderland.nl.

14 De twee heksenfamilies uit Bennekom

Bronnen: De twee families: O.G. Heldring, Wandelingen ter opsporing van Bataafsche en Romeinsche oudheden, legenden (Amsterdam, 1838-1848). Deel 2, 162-163.

Het doodsteken van de hond: Geldersche Volksalmanak , lxxxi (1942), 193-194.

15 De weerwolven bij Wiesel

Bron: Pernés, Veluwsche sagen . Eerste bundel. Het verscheen daarin onder de titel: ‘De hooge duvel en de rooie heg’.

16 De wilde jager op de Veluwe

Bron: Veluwsche sagen . Eerste bundel. Het verscheen daar onder de titel: ‘De Wilde Jacht’.

17 Het mystieke Jachthuis Sint-Hubertus

Bron: www.hogeveluwe.nl en de website van ‘Jachthoornblazers Sint-Hubertus te Nieuwenhagen’ (www.jachthoornblazers.nl).

Noot: Het blazen van de jachthoorn en Sint-Hubertus zijn ook onlosmakelijk met elkaar verbonden. Op diverse plaatsen in Park de Hoge Veluwe gebeurt dit nog. Kijk voor data en plaatsen op www.hogeveluwe.nl.

18 Kabouters in Nunspeet

Bron: Interview met Mellie Uyldert, gehouden te Bussum op 3 april 1997 door Minke Priester, voor het Meertens-instituut.

19 De reuzen van Drie

Bron: Veluwsche sagen . Tweede bundel, 11-29. Het werd daar gepubliceerd onder de naam: ‘De bomen van Drie’.

20 De poema op de Ginkelse Hei

Bron: Theo Meder is in Nederland de deskundige op het gebied van broodjes aap. Hij schreef Winnie de Poema en de Waaslandwolf. Broodjes Aap over wilde dieren in een geciviliseerde omgeving . (Het Meertsens Instituut Amsterdam, 2005). Ik baseerde me ook op de tekst van het nos Nieuws, van 15 juni 2005 en de website Broodjeaap.nl.

21 Lugubere zelfdodingen bij Wolfheze

De bronnen voor dit stuk staan op de pagina’s genoemd.

Lugubere tip: Het Historisch Museum van de Gelderse Roos is vrij te bezoeken. Een oude zware bijbel herinnert er nog aan de streng gereformeerde geschiedenis van het ziekenhuis. Daar is ook oude medische apparatuur te zien, waaronder een authentieke elektroshockmachine. Verder zijn er allerlei curiosa tentoongesteld, zoals een stel hersenen op sterk water en spanlakens en leren beenkokers die gebruikt werden om onrustige patiënten in bedwang te houden.

22 Het brandende wiel van Wageningen

Bron: Het korte heiligenleven van Catharina nam ik over van de website van de Catharinakerk te Harderwijk. Meer over de legende van het brandende wiel leer je van de Historische Vereniging Oud-Wageningen

(www.oudwageningen.nl).

23 De brandende ziel in Harderwijk

Bron: Geldersch sagenboek, 12-14.

24 Moord op de Buntermansberg bij Nunspeet

Bron: E. de Jong & P. Klaasse: Sagen en Legenden van de Lage Landen (Bussum, 1980), 61.

25 De Woeste Hoeve

Bron: Veluwsche sagen . Tweede bundel. Het verhaal verscheen daar onder de titel: ‘De Woeste Hoeve’.

26 Staatsgeheimen bij Rozendaal

Bron: Dit verhaal werd onder de titel ‘Jongeren vinden wapenarsenaal van geheime dienst’ gepubliceerd op de website van Het Gelders archief (www.geldersarchief.nl; thema: oorlog/leger en wapens).

27 Dr. Testals dubbelganger

Bron: F. Bordewijk, Fantastische vertellingen (Den Haag, 1980, Nijgh en Van Ditmar), 155-174.

Noot: De plaats Hornte kon ik in geen enkele atlas vinden, maar Hornte was wel een veelvoorkomende achternaam in de Gelderse Achterhoek. Mogelijk was de ‘Hornte’ in het verhaal de naam van een hoeve die vernoemd was naar zijn inwoners. Precies zo lag er een boerderij genaamd ‘Groot Hornte’ (naar de families Groot en Hornte) bij het dorpje Neede.