26 Staatsgeheimen bij Rozendaal

E erder in deze bundel stonden al verhalen over verborgen schatten op de Veluwe. De schat die twee jongens in 1982 vonden bij Rozendaal was echter van een heel andere orde. Ze stuitten niet alleen op een verborgen wapenarsenaal, maar ook op de mysterieuze geheime organisatie ‘Gladio’ die – ondanks ontkennen van de overheid – tot op de dag van vandaag actief is...

in de bossen bij Rozendaal, 1983, door Het Gelders Archief – In de zomer van 1983 begint een bloedstollend avontuur voor Mark en Maurits uit het Gelderse Rozendaal en Arnhem. Zij vinden maar liefst 19 kisten met een onwaarschijnlijke hoeveelheid wapens en explosieven uit de Tweede Wereldoorlog. Zij krijgen wapens in handen die ze enkel kennen uit jongensboeken en van tv.

In oktober 1982 wanneer Mark met zijn ouders gaat wandelen in de bossen van Rozendaal vangt het avontuur aan. Dankzij de interesse van Mark in wapens is hij altijd op pad met een metaaldetector. Niet ver van de auto van zijn ouders op het parkeerterrein geeft de detector al meteen een luid signaal. Het hart van Mark klopt vol verwachting. Hij graaft zo snel als hij kan maar treft niet meer aan dan een laag opvallend geel zand. De vondst zit mogelijk veel dieper maar Mark heeft geen zin om verder te gaan. Hij vermoedt dat het een oude vliegtuigbom is en laat het verhaal rusten.

In de zomer van 1983 besluit hij samen met zijn vriend Maurits een tweede poging te wagen. Het signaal van zijn detector heeft hem al die tijd beziggehouden. Een flinke dosis avontuur is immers nooit weg. Tijdens het graven stuiten ze op een legergroene kist met daarin wapens die keurig in vetvrij papier zijn verpakt. De volgende dag gaan ze terug om de rest van de ‘schat’ op te graven. Met toenemende verbazing halen ze de ene na de andere kist uit de grond totdat uiteindelijk 19 groene kisten zijn opgegraven. De buit is aanzienlijk; mitrailleurs, pistolen, handgranaten, en vele patronen en explosieven. Voldoende om een groot gebied in de as te leggen.

Vreemd genoeg gaan de jongens niet met de buit naar de politie, de schrik zit er goed in. Ze zijn ervan overtuigd dat ze het wapenarsenaal van een terroristische organisatie op het spoor zijn en besluiten mogelijke acties te saboteren door de gehele vondst te verstoppen, een goede daad, zo dachten zij.

Dat de spanning en de hang naar avontuur ook zeker een rol spelen bewijst het feit dat ze vervolgens de wapens uitproberen op een terrein grenzend aan de snelweg. Het geratel van de wapens zou zo altijd overstemd worden door het lawaai van het verkeer. De gehele vondst wordt in
fietstassen verplaatst om vervolgens op een nieuwe geheime plaats te worden begraven. Niemand die het ooit zou vinden, zo dachten ze. Enkele wapens worden zelfs mee naar huis genomen zonder dat een van de gezinsleden weet wat er in de kast of onder het bed verstopt ligt.

De jongens spreken vaak met elkaar af om nieuwe testen met het wapentuig uit te voeren. Het was een geweldige zomer, vol avontuur.

De handgranaten hadden de jongens voor het laatst bewaard, maar deze werden uiteindelijk ook tot explosie gebracht. Ongestoord kunnen ze hun jongensboekavonturen beleven totdat er op een dag een handgranaat in de dorpsschool van Rozendaal ontploft.

De handgranaat lijkt niet uit het depot van de jongens afkomstig, want bij controle door hen ligt alles er nog net zo bij als de dag daarvoor. De jongens hebben er geen bemoeienis mee maar de argwaan van de politie is gewekt. Een grootscheeps buurtonderzoek leidt ook naar het huis van Maurits, maar hij heeft een alibi. Enkele dagen later volgt toch een huiszoeking bij Maurits thuis en enkele gezinnen uit de buurt. De sfeer wordt grimmig. De wapens worden gevonden.

De jongensdroom verandert snel in een ware nachtmerrie. De jongens worden opgepakt en zitten vier dagen in hechtenis. De politie draagt de zaak over aan het ministerie van Defensie en gaandeweg wordt het de jongens duidelijk dat ze niet zomaar een wapendepot maar een echt staatsgeheim hebben onthuld.

De waarheid komt, in de vele persconferenties in de weken daarna, niet echt boven tafel. Er wordt verklaard dat het een wapendepot betreft van een geheime verzetsorganisatie.

Later blijkt dat de wapens bedoeld waren voor een zogenaamde stay-behind -organisatie die, ten tijde van de Koude Oorlog bij een aanval van de communisten, de regering in ballingschap moest informeren. Ze zouden het verzet activeren en de vijand waar mogelijk saboteren. In het geheim waren vele mensen actief voor deze stay-behind-
organisatie.

De beide jongens verwachten, nu blijkt dat de overheid een rol in het geheel speelt, dat hun zaak geseponeerd zal worden. Het tegendeel blijkt echter waar. In mei 1985 worden de jongens alsnog gedagvaard en veroordeeld tot 3 weken voorwaardelijk met een proeftijd van 1 jaar. De grootste straf is nog dat niet alleen de gevonden wapens, maar ook de eigen verzameling van de jongens in beslag is genomen. In hoger beroep krijgen de jongens strafverlaging en hun wapens weer terug. Het jongensboek was uit, maar de goede afloop bleef achterwege. Nog jarenlang heeft dit relaas de jongens beziggehouden. Hun vriendschap heeft de spanningen niet overleefd.

Geheime stay-behind-organisaties in geheel

West-Europa

De West-Europese democratieën schudden in de jaren ’90 op hun grondvesten wanneer bekend wordt dat in nagenoeg alle landen van West Europa in het geheim een stay-behind-organisatie actief is. In Italië heette deze Gladio, dat een groter bereik kende dan alleen het Italiaanse grondgebied. De organisaties binnen Europa stonden allemaal met elkaar in verbinding; Denemarken kende Absalon, Frankrijk noemde de organisatie Glaive, Zwitserland P26 en sdra 8 was de codenaam voor de Belgische troepen en de Nederlandse organisatie werd aangeduid met de afkorting Operaties en Inlichtingen, twee van elkaar gescheiden organisaties met elk andere doelen.

Al deze organisaties en verborgen wapenrustingen, verspreid over geheel West-Europa, zouden ten tijde van een Russische inval actief worden. Het grote bezwaar van de gehele operatie was echter dat de parlementen van de verschillende landen niet waren gekend in de beslissing. Het idee ontstond dat de transparantie van de zo gekoesterde democratie plaats had gemaakt voor clandestiene praktijken. Dat bracht een groot onbehagen met zich mee.

De commotie rond de vondst in Rozendaal zorgde voor Kamervragen maar niet voor directe opheffing van de organisatie. Wel werden de diverse wapendepots leeggehaald. De wapens werden ondergebracht op een centrale plaats van de marechaussee waar onschuldige burgers niet langer de vondst van hun leven konden doen. Uiteindelijk werd in 1992, na vele discussies over het nut van een dergelijke organisatie, alsnog de dienst opgeheven. De medewerkers van destijds mogen nog steeds niets over hun betrokkenheid naar buiten brengen.

Zoals Amerika het staatsgeheime ‘Area 51’ heeft (veel mensen denken dat daar ufo’s en buitenaardsen verborgen gehouden worden), zo heeft Nederland de Veluwe. Het is een heel mysterieus gebied, als we kijken naar het aantal staatsgeheimen dat er bewaard wordt.

De gebieden zijn regelmatig gesloten voor publiek, zijn op landkaarten geretoucheerd en ook op Google Maps vakkundig weggewerkt. Een aantal van die staatsgeheime gebieden op een rijtje:

– Militaire vliegbasis Soesterberg

– Militair luchtvaartterrein Deelen

– Militair oefenterrein Leusden/Soesterberg

– Majoor Mulderkazerne in Garderen/Stroe

– Prins Mauritskazerne, Ede

– Infanterie Schietkamp De Harskamp

– Logistieke Divisie Rhenen

– aocs Nieuw-Milligen (coördinaten: +52° 13’ 26.83’, +5° 46’ 16.44’)

– Munitie-/wapendepot Staphorst

– Luchtmobiele Brigade, Schaarsbergen

Ontdek de mysteries (antwoorden)

Wat is een betere manier om de mysteries van de Veluwe te ontdekken, dan met een kort vraag-en-antwoordspel! U vindt de vragen voorin, hier de antwoorden:

1. Ja, dat klopt.

2. Waar.

Het begon allemaal op 20 augustus, toen een vrouw van 54 met haar hoofd klem kwam te zitten. De weken daarop sloeg de lift meerdere malen toe. Hoeveel slachtoffers er in totaal waren, is niet bekend, want niet iedere gedupeerde heeft zich gemeld.

‘Ik ga voortaan met de trap,’ zei de 23-jarige Anita Machielsen, ‘die schuifdeuren knijpen je tot moes.’

3. Ja, dit klopt.

De drie schilderijen zorgden voor respectievelijk de nummers 3, 4 en 5 in de ‘10 grote kunstroven van de vorige eeuw’. Alleen de diefstal van de Mona Lisa (in 1911) en De Hertog van Wellington door Goya (in 1961) zorgden voor meer ophef. Meer hierover leest u in deze bundel, onder de titel ‘Kunstroof bij Kröller-Müller in Otterlo’.

4. Niet waar.

Het klopt wel dat er in Wageningen een fietsenmaker was van die naam. In 1919 en 1948 vermeldde het Woordenboek Nederlandse Taal zelfs dat het woord ‘fiets’ van hem afstamt. Maar dat werd algauw weersproken, aangezien het woord fiets al in 1870 gebruikt zou zijn, toen Viets nog geen bedrijf had.

5. Waar.

U leest het in het verhaal in deze bundel getiteld ‘De rovers in de Onzalige Bossen’.

6. Waar.

Dit wordt in ieder geval bevestigd door de School Reserve Officieren en Kader Infanterie ( sroki ), die gelegerd is in de Van Schaffelaerkazerne in Ermelo.

Zijn heldendaad wordt desondanks in Barneveld nog steeds herdacht. In mijn Mysteries in Gelderland besteed ik uitgebreid aandacht aan Jan van Schaffelaar.

7. Waar.

Dit opmerkelijke mysterie stond die maand in De Telegraaf . De berichtgeving ging als volgt: ‘De politie heeft vrijdag tevergeefs gezocht naar een menselijk lichaam dat volgens getuigen woensdag boven Hoenderloo uit de lucht was komen vallen. Door interne communicatiestoornissen begon de politie pas vrijdag met een zoektocht, zo heeft de politie zondagavond gemeld.

Het echtpaar dat de melding deed, zag vanuit een tuin aan de Bijdamweg in Hoenderloo het lichaam naar beneden vallen. De man of vrouw kwam vermoedelijk in natuurgebied Delerwoud terecht. Twee andere inwoners van Hoenderloo verklaarden later hetzelfde te hebben waargenomen. De getuigen zagen geen parachute, maar hoorden wel het geluid van een vliegtuig.

Met een politiehelikopter en tien man op de grond werd het gebied afgezocht. Vanuit de luchtvaart zijn geen ongevallen of vermissingen gemeld. Mogelijk is een verstekeling uit een vliegtuig gevallen, aldus de politie. Het is volgens haar niet aannemelijk dat deze zich in het landingsgestel had verstopt. Vliegtuigen op weg naar Schiphol openen dat in de regel niet boven Hoenderloo.

De zoekacties zijn inmiddels gestaakt en worden niet hervat. De politie hoopt dat de toezichthouders van het Delerwoud later alsnog op de stoffelijke resten van het slachtoffer stuiten om de toedracht van het incident vast te stellen.

8. Waar.

De ooggetuige is Mellie Uyldert (1908), ex-medewerker van het tijdschrift Onkruid . Lees meer over haar waarnemingen elders in deze bundel, in het verhaal ‘Kabouters in Nunspeet’.

9. Waar.

‘de duivel in Elspeet’ . Deze tekst staat op een doek die nog altijd wordt bewaard in de archiefcollectie van de gemeente Nunspeet (archiefnummer 1633). Dit werd door iemand opgeschreven naar aanleiding van een grootschalige polio-epidemie in het dorp, waarschijnlijk als gevolg van niet-inenten uit geloofsovertuiging.

10. Niet waar, tenminste: het is niet bewezen.

Er is wel iets vreemds aan de hand met Jachthuis Sint-Hubertus. De architect van het gebouw maakte deel uit van een geheim genootschap en hij verwerkte mystieke symbolen in de plattegrond en het raam. De symbolen verwijzen naar de legende die beschreven staat in het verhaal ‘Het mystieke Jachthuis Sint-Hubertus’ in deze bundel.