Volgorde der illustratiën.
- Bladz.
- 1. Willem de Zwijger titelplaat.
- 2. Gezicht op slot en stad Dillenburg (1540) 8
- 3. De jonge Oranje aan het hof van Karel V 16
- 4. De Prins leidt als generaal den fortenbouw aan de Fransche grens. Oct. 1555 24
- 5. Afstand van Karel V. 25 October 1555 32
- 6. Oranje’s rit met Hendrik II in de bosschen van Vincennes. Juli 1559 48
- 7. Filips II vertrekt uit Vlissingen naar Spanje. 26 Augustus 1559 64
- 8. Juliana van Stolberg 1506–1580 80
- 9. Oranje houdt de beroemde rede in den Raad van State. Dec. 1564 96
- 10. De optocht der Edelen. 5 April 1566 104
- 11. Gastmaal bij Brederode. 8 April 1566 112
- 12. De openbare prediking buiten Amsterdam op “de Rietvink,” aan den Haarlemmerdijk door Jan Arendsz. van Alckmaar. 9 Augustus 1566 128
- 13. Fernando Alvarez de Toledo, Hertog van Alva 136
- 14. Oranje bedwingt de Antwerpsche burgerij. Maart 1567 144
- 15. Eene zitting van den Bloedraad 152
- 16. Slag bij Heiligerlee. 23 Mei 1568 160
- 17. Onthoofding van Egmond en Hoorne. 5 Juni 1568 168
- 18. ’s Prinsen leger trekt over de Maas bij Stockhem. October 1568 176
- 19. De Watergeuzen voor den Briel.—Koppelstok begeeft zich naar de stad. 1 April 1572. 192
- 20. Rede van Marnix van St. Aldegonde tot de Statenvergadering in Dordrecht. Juli 1572. 208
- 21. Lodewijk van Nassau trekt uit Bergen (Henegouwen) 20 Sept. 1572 216
- 22. Aanval der Spanjaarden op de ingevroren vloot nabij den Diemerdijk. 1572 224
- 23. Op den tweeden wal aan de Kruispoort, te Haarlem. 1 Februari 1573 232
- 24. Stormaanval der Lombardische benden op Alkmaar 248
- 25. Slag op de Zuiderzee. 11 en 12 October 1573 256
- 26. Oranje op de vloot tot ontzet van Leiden. 28 September 1574 272
- 27. Straatgevecht voor het Antwerpsche Raadhuis. 4 November 1576 304
- 28. Intocht van den Prins te Brussel. 23 September 1577 336
- 29. Beëediging van den Prins en Matthias. Januari 1578 352
- 30. Kaartje van De Zeventien Vereenigde Nederlanden 384
- 31. Aanslag van Balthazar Gérard. 10 Juli 1584 416
- 32. Grafmonument te Delft 432
Aanteekeningen bij de platen.
No. 1. Portret van Prins Willem.
De beeltenis is, met eenige wijziging in het gewaad, een navolging van het portret door Adriaen Thomasz Key omstreeks 1577 geschilderd.
No. 2. Slot en stad Dillenburg. 1540.
Het Kasteel, door Hendrik den Rijke in 1240 gebouwd en onder ’t bewind der opvolgende graven versterkt en uitgebreid, ligt 250 M. boven de zee. Een geweldige muur, meer dan 100 M. lang en 20 M. hoog, die als een meesterstuk van vestingbouw geprezen wordt, rijst tegen de steilte. Deze muur bleef in de slotruïne nog bijna gaaf staan. Rechts is de slotkapel. Aan den voet van de hoogte ligt het stadje aan de Dill, een zijtak van de Lahn.
No. 3. De jonge Oranje aan het hof van Karel V.
De Keizer geeft hier audiëntie aan gezanten. Karel V zit in den armzetel waarin hij ook door Titiaan, omstreeks dezen tijd, is afgebeeld. Aan den wand hangt een Vlaamsch tapijt uit de XVe eeuw, met zinnebeeldige vrouwenfiguren en zwevende engelen met bazuinen en spreukbanden. Een documentenkast, met de wapens en emblemen van het Habsburgsche huis, vult den wand. Tegen het wandtapijt komt een rijkversierd tournooi-harnas van Filips den Schoone uit. Op de tafel, van florentijnsch model staat tusschen de documenten een inktkoker waaraan een gelddoos verbonden is. Op een z.g. faldisterium of kruisstoel ligt een lederen documententasch.
Om de prachtige statiekleedij werd een Engelsch gezantschap gekozen, gelijk ook uit de ordeketen van St. George blijkt. [439]
No. 4. De Prins leidt als generaal den fortenbouw aan de Fransche grens.
Oranje is hier met zijn officieren in zware uitrusting. De nabijheid van de Fransche troepen houdt het leger bij den bouw onder de wapenen. De bediening blijft bij ’t geschut. Eenige Duitsche hellebaardiers op wacht, zijn achter den Prins zichtbaar. Ook het tweetal officieren vooraan behoort tot de Duitsche troepen van Schwarzburg, Rosenberg en Buren.
Een tweetal zware haakbussen steunt op de in den grond geslagen gaffels. Op de voorste vestingmuur staat een kraan of bok voor ’t ophijschen van bouwmateriaal. In het kamp is bij de tenten ook een afdak voor paardenstalling te zien. Boven den schanskorf waait de Spaansche vlag met ’t Bourgondische St. Andrieskruis en de vuurstalen geledingen en vlammenbundels der vliesorde-keten.
De batterij is met paal en vlechtwerk versterkt.
No. 5. Afstand van Kavel V.
Aan den voet der verhooging staat de wapenheraut van Oostenrijk, wiens wapenrok de tweekoppige rijksadelaar met ’t wapen van den Keizer en de guldenvliesorde vertoont. Naast hem, in de fluweelen tabbaard gezoomd met bont, staat Filibert van Brussel; meer naar rechts is raadsheer Jacob Maas te zien.
De Duitsche keizerskroon ligt op een rijk geborduurd kussen vooraan op eene kleine tafel.
Boven op de verhevenheid komt ter rechterzijde van Karel V, koning Filips II te zien. Achter hem bevindt zich Antonie Perenot, de toekomstige kardinaal Granvelle. Voor de groep prinsen en edelen zijn de regentes, Maria van Hongarije, iets lager, ’s keizers zuster Eleonora koningin-weduwe van Frankrijk gezeten.
Uit deze groep rijst de keizerlijke standaard op. Het wandtapijt achter de vorstelijke zetels vertoont ook ’t keizerlijke wapen met de vlies-orde. Een van de lijfwacht, gewapend met stormzeis waarop de gekroonde C uitkomt, staat terzijde van het baldakijn tapijt.
No. 6. Oranjes rit met Hendrik II in de bosschen van Vincennes.
De Prins rijdt ter linkerhand van Hendrik II. Het zadelkleed van den Koning is met de Bourbonsche leliën versierd, een motief dat in het tuig nevens de gekroonde H. en de monogrammen van het geslacht telkens weerkeert. De kleedij van Oranje is in ’t lederen jachtbuis met splitten naar Duitsch model, gelijk ook het paardentuig. De koning draagt de orde van Saint Michel, de Prins aan een eenvoudig koord het “gulden vlies.” Oranje heeft evenals de koning de kleine toque “à la Henri II” op ’t hoofd.
No. 7. Filips II vertrekt uit Vlissingen naar Spanje.
Het statige galjoen is met banieren van Spanje en Bourgondië en met kleine vlaggen en wimpels in de kleuren van Filips getooid. De kwartieren van het koninklijke wapen zijn op afzonderlijke schilden op spiegel en verschansing aangebracht. Achter het groote galjoen is de achtersteven van eene galei te zien. De statiebark waarin Filips gezeten is, heeft onder de tent verschansingkleeden met ’s konings wapen en initialen van Philippus-Rex.
Een bootsman, een heraut en een standaarddrager staan op de voorplecht. [440]
No. 8. Juliana van Stolberg.
In hoofdzaak nagevolgd naar het schilderij op het kasteel van Sommerhausen a. d. Main met steun van verscheidene oude prenten.
No. 9. Oranje houdt de beroemde rede in den Raad van State.
In de raadzaal waarin anderhalf jaar later het smeekschrift zal worden aangeboden, is de staatsraad bijeen. Aan den rechterhand van den spreker zit Egmond. Tegen den haard aan de linkerhand der landvoogdes is Bossu gezeten. Rechts van Margareta zit Barlaymont aan tafel, terwijl tegenover de landvoogdes Viglius, president van den Geheimen Raad, zetelt. Achter Oranje staat de graaf van Meghen; naast Oranje, ter linkerhand zit Mansfelt ter zijde van graaf Hoorne. Tegen het wandtapijt komt, boven op een kastje staande, een borstbeeld van Filips den Goede uit. Een documententasch, als op No. 3, staat vooraan tegen de tafel.
No. 10. De optocht der Edelen.
De stoet is hier op den “berg van ’t Hof” gekomen en richt zich naar den ingang van het paleis der oude hertogen van Brabant, ’t vorstelijk verblijf der landvoogdes.
Op den achtergrond verrijst, achter de huizenrij van de markt, ’t Hof van Nassau, waarvan de bouw in 1481 onder graaf Engelbrecht II van Nassau begon. Geheel rechts verheft zich het gebouw van den hoofdingang, bekroond op de torenspits met ’t beeld van St. Michael. In ’t gewaad der edelen is de heerschende Spaansche mode kenbaar soms, in de geheel rechtsche figuur, door Duitsche vormen eenigszins gewijzigd of (gelijk in de drie voornaamste figuren van links en de tweede van rechts) door Franschen invloed veranderd. Een wachtende page staat links vooraan.
No. 11. Gastmaal bij Brederode.
Hendrik van Brederode houdt hier een houten bedelnap omhoog gelijk aan de kleine nabootsing, die aan de bekende geuzenpenning hangt; ook de lederen tasch is op die penning afgebeeld. Achter Brederode’s zetel staat zijn bedienende page, kenbaar aan ’t wapenschildje op z’n borst. Een page van Culemborg buigt zich naast Brederode met een schenkkan om zijn beker te vullen. Barthold Enthens van Mentheda, de later befaamde watergeus, wendt zich achter den page om met een toejuichend gebaar. Het ernstiger gelaat van den markgraaf van Bergen is half achter hem zichtbaar. Op de tafel staat o.m. een zilveren drinkhoorn met ’t Culemborgsche wapen.
No. 12. De openbare prediking buiten Amsterdam op “De Rietvink” door Jan Arendsz. van Alckmaar.
De Alckmaarsche mandenmaker richt het woord vanaf de “bekwaame stede” die inderhaast voor hem in elkaar is getimmerd. In ’t verschiet, links, verrijst de Haarlemmerpoort met de korenmolens aan den dijk. Aan de overzijde van den dijk ligt een der Hofsteden van ’t Karthuizer klooster. Een wacht van enkele gewapenden heeft nabij de stad [441]post genomen, links vooraan staat een schipper bij den kop der schuit, een “verrejager,” polderstok en spiets in den arm. Het “buitendijksch voorland de Rietvink” lag, volgens Jan Wagenaar “naar de tegenwoordige gedaante der stad” op ’t einde der Haarlemmer Houttuinen, tusschen Dommerstraat en Houtstraat.
No. 13. Portret van Alva.
Met wijziging in de wapenrusting, naar ’t portret van Willem Key.
No. 14. Oranje bedwingt de Antwerpsche burgerij.
De burgers zijn te hoop geloopen in de nabijheid van de Roode Poort. In ’t midden der groep rijdt Oranje. Op korten afstand van hem wordt de haakbus afgewend, die door een een lakenvoeler op den Prins gericht werd. Achter Oranje is Hoogstraten te zien. Links, op den achtergrond, komt ook de burgemeester Van Straaten boven de menigte uit. Een Antwerpsche standaard wordt rondgezwaaid; een werkman, ’t hoofd gedekt met een vijftiend’ eeuwschen stormhoed heeft, den lontstok in de hand, bij een kanon postgevat. Een ander komt met een breed slagzwaard aanloopen. De galerij met houten overkapping deed waarschijnlijk dienst voor de nabijgelegen paardenmarkt. Op den achtergrond komt een kleinere poort te zien, die op eenigen afstand van de hoofdpoort aan de stadsgracht uitkwam.
No. 15. Een zitting van den Bloedraad.
Op de indagingen van den raad verscheen bijna niemand. Ook teekent verhoor of onderzoek het karakter der instelling niet. Aanbrengers loopen af en aan. Alva verlaat juist, vergezeld van Don Sancho d’ Avila, Hopman van de lijfwacht des hertogs, en gevolgd door een page, de vergaderzaal. Onder het Crucifix zetelt Vargas, naast hem leunt Barlaymont op een stoelrug. Aan de linkerzijde van den voorzitter zit Del Rio. Rechts, aan ’t hoofd der tafel, is Jan du Bois, procureur-generaal gezeten. Een hellebaardier van de wacht en een rotmeester gewapend met partisaan, brengen den militairen groet. Waar de vergaderzaal van den raad van beroerten niet is aan te wijzen, werd heel de inrichting ontleend aan de arsenaalzaal in het Gentsche raadhuis, waar de Gentsche pacificatie werd onderteekend. Dit Gotische vertrek gebouwd in 1482, bewaart een fraai beeld van de deftige hallen, die in de adelijke huizingen der 16e eeuw een zoo voorname plaats innamen.
No. 16. “Graaf Adolf is gebleven in Friesland in den slag.”
De jonge graaf valt hier onder de slagen van Aremberg’s ruiters, waar zijn hollend paard hem midden in de veenplassen heeft gevoerd. Achter hem bedreigt een ruiterhamer zijn hoofd. Spaansche en Nassausche ruiters komen schermutselend aanrennen tusschen omgeworpen turfstapels door.
Een houten molen op een dijkje heeft vlam gevat.
No. 17. Een Prince van groter machten, Den Grave van Egmond als een schaep ginc ter slachten.
Egmond is neergeknield, terwijl de bisschop van Yperen hem het kruisbeeld toereikt. [442]Naast den bisschop staat Noircarmes. De provoost-maarschalk Spelle rijdt om ’t schavot met de roode roede van justitie in de hand. Onder de prent van zijne terechtstelling in 1570 staat in Hogenberg’s prentwerk dit rijmje:
Hij bracht “viel unschuldich umbs leben
Doch ist er auch zu letst gfangen
Und an sein besten hals gehangen.
Links is een gerechtsdienaar te paard, met hellebaard gewapend.
De musketiers staan, het musket op de gaffel gesteund, met brandende lont aangetreden. Met ’t beulszwaard onder den arm gaat de scherprechter den schavottrap op. Juliaan Romero staat met getrokken degen vooraan. Naast hem een rotmeester met de hellebaard in de hand. Een hoek van ’t Brusselsche stadhuis komt boven de lansen uit.
No. 18. ’s Prinsen leger trekt over de Maas bij Stockhem.
Achter het voetvolk, piekeniersvendelen van afdeelingen haakschutters en musketiers omgeven, komt hier het geschut aan. Zware Brabantsche paarden, twee voor elk kanon, door Duitsche boeren bestuurd, trekken de zware kartouwen door de rivier. Een Duitsch kanonnier grijpt in het rad om bij het afgaan der oeverhelling het zwaar afrollend stuk mee te weerhouden. Een ander maakt zich gereed om bij ’t voortgaan aan te trekken. Op den oever is geheel vooraan een trompetter te zien. Hier en daar steekt een vaandel boven de troepen uit, soms in ’s prinsen kleur, blauw, of met de groen en witte banen des konings of met de spreuk: “Pro lege, rege, grege.” De ruiters, die als stroombrekers midden door de rivier staan, zijn door ’t mastbosch van pieken te zien. Vooraan volgen eenige Duitsche musketiers een kanon.
No. 19. De Watergeuzen voor den Briel; Koppelstok begeeft zich naar de stad.
De geuzensloepen roeien van boord. Een bewapende koopvaarder ligt naar links achter den veerman. In de veerschuit ligt een kussen met ’t Brielsche wapen. Aan ’t havenhoofd, dat van de Noorderpoort uitgaat, klimmen de geuzen aan wal. Boven de wal, waarin een waterpoort te zien is, komt de St. Catharinatoren uit.
No. 20. Rede van Marnix van St. Aldegonde tot de Statenvergadering in Dordrecht.
’t Is de vergadering van 18 Juli. Marnix dringt in krachtige teekening van ’s Prinsen nood op geldelijken steun aan. Naast hem zit Paulus Buys, de aangestelde advocaat van Holland. Vooraan, op de bank die langs drie zijden van de tafel staat, zijn de edelen van Holland: Jacob van Wijngaerden en rechts, Arent van Duivenvoorde gezeten.
No. 21. Lodewijk van Nassau trekt uit Bergen (Henegouwen).
Graaf Lodewijk, gewikkeld in een slaaprok, wordt in een draagkoets of rosbaar vervoerd, omstuwd door de achterhoede van zijn leger. Een Nassausche trompetter rijdt [443]voor de koets uit; op eenigen afstand gaan de Spaansche ruiters die als geleide meetrekken. Naast de koets rijdt François La Noue (Bras de fer) wiens ijzeren linkerarm stijf neerhangt. Eenige Hugenootsche soldaten marcheeren voorop. De eerste van links der drie soldaten draagt een haakbus. De haak gaf steun aan de borstwering bij den terugstoot van ’t schot. Het tweetal naast hem is met een musket gewapend; de gaffel of ’t furquet, waarop het wapen bij ’t schieten werd gesteund, hebben zij in de hand. Een kruithoorn, kogelzakje en lontsnoeren voltooien hun rusting. Achter Lodewijk’s troepen trekken de Spanjaarden door de poort. Tegen de lucht komt het kasteel van Mons uit.
No. 22. Aanval der Spanjaarden op de ingevroren vloot nabij den Diemerdijk.
De haakschutters en musketiers zijn gelijk als Lodewijk’s soldaten bewapend. Een zware musket valt op den gevallen Spanjaard. De kolf van een dubbelhaak, een zware haakbus die een ijzeren kogel van 5, of een looden kogel van 7 oncen schoot, is links vooraan te zien. Achter de schermutselende waterlanders is de ingevroren vloot zichtbaar.
No. 28. Op den tweeden wal achter de Kruispoort.
De geweldige rookwolken geven de werking aan van ’t uiteenspringen der mijn onder ’t Kruispoort-ravelijn. Van den wal richten de burgers musket- en haakbusvuur op de vluchtende bestormers. Rechts richten eenige poorters een vogelaar (klein kanon uit het begin der 16e eeuw) op de Spanjaarden. De houten voet is ingegraven en met omvlochten paalwerk bevestigd. Een zwaarder kanon daarnaast wordt opnieuw geladen. Een bout, die ’t sluitstuk opsluit, wordt uitgetrokken. Van de borstwering wappert Kenau’s banier; de geuzenvlag met de bedelzak, de ineengeslagen handen en de spreuk Vive les Geux wordt, verder op den wal, rondgezwaaid. Een kruitvat met wisser staat tusschen het geschut.
De in puin geschoten torens der Janspoort komen boven de verdedigers uit. Een deel van ’t Spaansche kamp met het hoofdkwartier van Don Frederik, ’t Huis te Kleef, komt naar links, boven de vluchtende troepen, te zien.
No. 24. Stormaanval der Lombardische keurbenden op de Friesche Poort.
De musketiers, die bij den wal het vuur openen, stormen in ’t berennen vooraan, voorafgegaan door tamboers en pijpers volgen de piekeniers, geheel in ’t harnas en met dijstukken, met geschouderde piek. Aan ’t hoofd gaan ook de vaandrigs die de vaandels met de Lombardische kleuren boven ’t hoofd zwaaien. Een radslotpistool hangt bij een veldkruik aan den degenriem van de meest linksche figuur. Rechts komt een hopman met rondas en hellebaard aanloopen, voor zijn afdeeling uit. De troepen stormen aan tusschen de batterijen op de gasthuisweide (rechts) en die tegen den Rooden Toren. Don Frederik vuurt de stormers aan.
No. 25. Slag op de Zuiderzee.
Bossu’s schip “de Inquisitie” is omringd van geuzenschepen. Jan Haring van Hoorn [444]haalt den Spaanschen standaard neer van zijn steng; van den fokkemast en van de voorplecht der ”Inquisitie” waait de Amsterdamsche vlag. Een Vlieboot met ’t wapen van Enkhuizen vaart links achter de roertent met ’t St. Andrieskruis van een Spaanschen kotter. Rechts komt een bewapende boeier, met de Hoornsche vlag op ’t zeil, aanzetten.
No. 26. Oranje op de vloot tot ontzet van Leiden.
Boisot wijst den Prins de vordering van ’t water en de met Spaansche troepen bezette waterkeeringen. Op den achtersteven staat een bootsman met stuurriem. Het bootsvolk, de kruithoorn op zij, en met breede, korte sabels gewapend draagt op de muts de halve maan met ’t randschrift: “En despit de la mes,” “Liver Turkcx dan Paus.” Een pistool ligt tusschen de twee roeiers in. Eenige hellebaardiers en een musketier staan als lijfwacht achter ’s Prinsen gezelschap. Op de kap met de lantaarn is ’t wapen van Zeeland te zien. Op de linksche schuit zwaait een bootsman met de Zeeuwsche vlag. Rechts, aan den horizont komt ’t silhouet van den Leidschen St. Pieter uit.
No. 27. Straatgevecht voor het Antwerpsche Raadhuis.
De Ruiterij van Vargas jaagt op de aantrekkende Antwerpenaars, die van achter ’t stadhuis komen, aan. Het raadhuis, van 1561–1565 door Cornelis Floris gebouwd, begint te branden. Vooraan staat een der muiters, die van Aalst kwamen, de helm met groen opgetooid, te vuren. Voor hem ligt een der Duitsche knechten bij den vernielden vrachtwagen. Een gewonde piekenier, die zich tracht op te heffen, heeft aan zijn rusting een breeden rugdolk die bij degengevecht voor ’t pareeren werd gebruikt.
No. 28. Intocht van Willem van Oranje in Brussel.
De stoet gaat over de groote markt in de richting van ’t Nassausche hof. Het Gotische gebouw met de slanke galerijen is het Broodhuis (Halle au Pain; Maison du Roi, gebouwd van 1514–1525. In eenigszins gewijzigde verhoudingen in 1877 herbouwd,) waar Egmond en Hoorne van 3–5 Juni 1568 gevangen zaten en vanwaar hun schavotgang begon. Rechts van dit gebouw komt de linker kolom eener eerepoort voor de zijstraat te zien. Bovenop is een zittend beeld van de Brusselsche Stedemaagd met ’t wapenschild der stad met St. Michaël den beschermheilige.
Het embleem van den Prins: het nest van den ijsvogel, met de zinspreuk; “Saevis tranquillus in undis”: “rustig te midden der woedende baren,” siert het middenvak der kolom. Prins Willem rijdt naast graaf Schwarzburg achter de stadsmuzikanten aan. Op eenigen afstand volgt de hertog van Aerschot. Achter de trompetters komen de burgervendels van Antwerpen en Brussel. Een vaandel van een schuttersgilde met een omlauwerden voetboog waait uit achter den Prins.
No. 29. Beëediging van den Prins en Aartshertog Matthias.
Op het balcon, gevormd door de afdekking der zuilengalerij aan het Brusselsche stadhuis is het vorstelijk gezelschap samengekomen. Onder het baldakijn met het wapen van Spanje en een tweetal gewestelijke wapens staan Prins Willem en aartshertog Matthias [445]met enkele raadsheeren en een Oostenrijksche heraut. De aartshertog legt zijn hand op het Evangelie, Oranje heft de rechterhand op bij den eed, die door een der raadsheeren wordt voorgelezen. Over de balustrade hangt een kleed, gesierd met de gewestelijke wapens. Beneden op het plein staan de burgervendels geschaard. Een sergeant met partisaan, een vaandrig in lederen kolder en eenige musketiers staan op den voorgrond.
Ook nevens het bordes onder den zuilengang staat een wapenheraut.
No. 31. “Mon Dieu! Mon Dieu! ayez pitié de mon âme et de ce pauvre peuple!”
De moord geschiedt op den nieuwen trap van ’s Prinsen hof in ’t St. Aagtenklooster te Delft. Een raam, boven op ’t portaal bevat ’t Oranje-wapen. Jacob van Malderé, ’s Prinsen stalmeester snelt toe, terwijl boven op het portaal ook de figuur der gravin Schwarzburg zichtbaar wordt.
Prins Willem draagt een grijslakensche tabbaard met bont gevoerd en omzoomd, gelijk ook in het liggend beeld zijner graftombe is afgebeeld. Een geuzenpenning hangt op zijn borst. In den rechter muur toont een afgeschilverd gat de plaats waar een der kogels aansloeg.
No. 32. Liggend beeld van den Prins op de graftombe te Delft, door Hendrik de Keijser (1566–1621.)
“De staaten der Vereenigde Nederlanden, een weinig aan ademtogt gelaakt, ten tijde van het twaalfjarig bestand, hebben (den Prins) in ’t koor der nieuwe kerke te Delft, eene pragtige grafstede gestigt.” (Jan Wagenaar.)
Sept. 1910. J. H. ISINGS Jr.
Colofon
Beschikbaarheid
Dit eBoek is voor kosteloos gebruik door iedereen overal, met vrijwel geen beperkingen van welke soort dan ook. U mag het kopiëren, weggeven of hergebruiken onder de voorwaarden van de Project Gutenberg Licentie bij dit eBoek of on-line op www.gutenberg.org.
Dit eBoek is geproduceerd door het on-line gedistribueerd correctie team op www.pgdp.net.
Dit boek is een vertaling van William the Silent, Prince of Orange: the moderate man of the 16th century: the story of his life as told from his own letters, from those of his friends and enemies and from official documents.
Het Engelse origineel is te vinden in Google Books, en op het Internet Archive.
Gerelateerde WorldCat catalogus pagina: 86031071.
Codering
Dit bestand is in een verouderde spelling. Er is geen poging gedaan de tekst te moderniseren. Afgebroken woorden aan het einde van de regel zijn stilzwijgend hersteld. Kennelijke zetfouten in het origineel zijn gecorrigeerd. Dergelijke correcties zijn gemarkeerd met het corr-element.
Hoewel in het origineel laag liggende aanhalingstekens openen gebruikt, zijn deze in dit bestand gecodeerd met “. Geneste dubbele aanhalingstekens zijn stilzwijgend veranderd in enkele aanhalingstekens.
In het exemplaar gebruikt als bron voor deze electronische editie ontbreken de titelpagina, de titelplaat, en de plaat tegenover bladzijde 160.
Documentgeschiedenis
- 2009-05-16 Begonnen.
Externe Referenties
Dit Project Gutenberg eBoek bevat externe referenties. Het kan zijn dat deze links voor u niet werken.
Verbeteringen
De volgende verbeteringen zijn aangebracht in de tekst:
| Bladzijde | Bron | Verbetering |
|---|---|---|
| 13 | Thuringen | Thüringen |
| 17 | ” | [Verwijderd] |
| 25 | qu on | quon |
| 28 | hellebardiers | hellebaardiers |
| 55 | zoodaning | zoodanig |
| 57 | ” | [Verwijderd] |
| 57 | poscriptum | postscriptum |
| 63 | [Niet in bron] | ” |
| 67 | gelukker | gelukkiger |
| 69 | ergenis | ergernis |
| 94 | [Niet in bron] | “ |
| 165 | honderde | honderden |
| 168 | gerechterlijk | gerechtelijk |
| 181 | uit-uitgesloten | uitgesloten |
| 190 | honderste | honderdste |
| 195 | toch was | was toch |
| 201 | inplaats | in plaats |
| 204 | . | , |
| 214 | [Niet in bron] | ” |
| 224 | magistaat | magistraat |
| 233 | overwonnnen | overwonnen |
| 248 | verdededigen | verdedigen |
| 256 | [Niet in bron] | “ |
| 280 | eer | meer |
| 297 | . | , |
| 302 | Geertui | Geertrui |
| 311 | ergenis | ergernis |
| 312 | verstrekt | versterkt |
| 325 | valscheid | valschheid |
| 344 | symphathie | sympathie |
| 351 | Dathenes | Dathenus |
| 352 | moelijkste | moeilijkste |
| 361 | pantomine | pantomime |
| 363 | ergenis | ergernis |
| 379 | [Niet in bron] | ” |
| 379 | ” | [Verwijderd] |
| 383 | [Niet in bron] | ) |
| 391 | hellebardier | hellebaardier |
| 400 | verradelijke | verraderlijke |
| 400 | verradelijke | verraderlijke |
| 402 | godstdienstbezwaren | godsdienstbezwaren |
| 411 | Franrijk | Frankrijk |
| 423 | pistoool | pistool |
| 430 | ondrukken | onderdrukken |
| 437 | [Niet in bron] | . |
| 441 | hellebardier | hellebaardier |
| 444 | Inguisitie | Inquisitie |
| 444 | hellebardiers | hellebaardiers |
End of Project Gutenberg's Willem de Zwijger, Prins van Oranje, by Ruth Putnam
*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK WILLEM DE ZWIJGER, PRINS VAN ORANJE ***
***** This file should be named 28868-h.htm or 28868-h.zip *****
This and all associated files of various formats will be found in:
http://www.gutenberg.org/2/8/8/6/28868/
Produced by the Online Distributed Proofreading Team at
http://www.pgdp.net/
Updated editions will replace the previous one--the old editions
will be renamed.
Creating the works from public domain print editions means that no
one owns a United States copyright in these works, so the Foundation
(and you!) can copy and distribute it in the United States without
permission and without paying copyright royalties. Special rules,
set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to
copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to
protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project
Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you
charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you
do not charge anything for copies of this eBook, complying with the
rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose
such as creation of derivative works, reports, performances and
research. They may be modified and printed and given away--you may do
practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is
subject to the trademark license, especially commercial
redistribution.
*** START: FULL LICENSE ***
THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE
PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK
To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free
distribution of electronic works, by using or distributing this work
(or any other work associated in any way with the phrase "Project
Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project
Gutenberg-tm License (available with this file or online at
http://gutenberg.net/license).
Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm
electronic works
1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm
electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
and accept all the terms of this license and intellectual property
(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all
the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy
all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession.
If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project
Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the
terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or
entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.
1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be
used on or associated in any way with an electronic work by people who
agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few
things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works
even without complying with the full terms of this agreement. See
paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project
Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement
and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic
works. See paragraph 1.E below.
1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation"
or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project
Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the
collection are in the public domain in the United States. If an
individual work is in the public domain in the United States and you are
located in the United States, we do not claim a right to prevent you from
copying, distributing, performing, displaying or creating derivative
works based on the work as long as all references to Project Gutenberg
are removed. Of course, we hope that you will support the Project
Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by
freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of
this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with
the work. You can easily comply with the terms of this agreement by
keeping this work in the same format with its attached full Project
Gutenberg-tm License when you share it without charge with others.
1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern
what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in
a constant state of change. If you are outside the United States, check
the laws of your country in addition to the terms of this agreement
before downloading, copying, displaying, performing, distributing or
creating derivative works based on this work or any other Project
Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning
the copyright status of any work in any country outside the United
States.
1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg:
1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate
access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently
whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the
phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project
Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed,
copied or distributed:
This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.net
1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived
from the public domain (does not contain a notice indicating that it is
posted with permission of the copyright holder), the work can be copied
and distributed to anyone in the United States without paying any fees
or charges. If you are redistributing or providing access to a work
with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the
work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1
through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the
Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or
1.E.9.
1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted
with the permission of the copyright holder, your use and distribution
must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional
terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked
to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the
permission of the copyright holder found at the beginning of this work.
1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm
License terms from this work, or any files containing a part of this
work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.
1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
electronic work, or any part of this electronic work, without
prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
active links or immediate access to the full terms of the Project
Gutenberg-tm License.
1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary,
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any
word processing or hypertext form. However, if you provide access to or
distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than
"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version
posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.net),
you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a
copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon
request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other
form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm
License as specified in paragraph 1.E.1.
1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works
unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.
1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing
access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided
that
- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
you already use to calculate your applicable taxes. The fee is
owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he
has agreed to donate royalties under this paragraph to the
Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments
must be paid within 60 days following each date on which you
prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax
returns. Royalty payments should be clearly marked as such and
sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the
address specified in Section 4, "Information about donations to
the Project Gutenberg Literary Archive Foundation."
- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
License. You must require such a user to return or
destroy all copies of the works possessed in a physical medium
and discontinue all use of and all access to other copies of
Project Gutenberg-tm works.
- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any
money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
electronic work is discovered and reported to you within 90 days
of receipt of the work.
- You comply with all other terms of this agreement for free
distribution of Project Gutenberg-tm works.
1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm
electronic work or group of works on different terms than are set
forth in this agreement, you must obtain permission in writing from
both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael
Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the
Foundation as set forth in Section 3 below.
1.F.
1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
public domain works in creating the Project Gutenberg-tm
collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic
works, and the medium on which they may be stored, may contain
"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or
corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual
property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a
computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by
your equipment.
1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right
of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project
Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all
liability to you for damages, costs and expenses, including legal
fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
PROVIDED IN PARAGRAPH F3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
DAMAGE.
1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
written explanation to the person you received the work from. If you
received the work on a physical medium, you must return the medium with
your written explanation. The person or entity that provided you with
the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a
refund. If you received the work electronically, the person or entity
providing it to you may choose to give you a second opportunity to
receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy
is also defective, you may demand a refund in writing without further
opportunities to fix the problem.
1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth
in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER
WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO
WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.
1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied
warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages.
If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the
law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be
interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by
the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any
provision of this agreement shall not void the remaining provisions.
1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance
with this agreement, and any volunteers associated with the production,
promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works,
harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees,
that arise directly or indirectly from any of the following which you do
or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm
work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any
Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.
Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm
Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of
electronic works in formats readable by the widest variety of computers
including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists
because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from
people in all walks of life.
Volunteers and financial support to provide volunteers with the
assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg-tm's
goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will
remain freely available for generations to come. In 2001, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations.
To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation
and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4
and the Foundation web page at http://www.pglaf.org.
Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive
Foundation
The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit
501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification
number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at
http://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent
permitted by U.S. federal laws and your state's laws.
The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S.
Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered
throughout numerous locations. Its business office is located at
809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email
[email protected]. Email contact links and up to date contact
information can be found at the Foundation's web site and official
page at http://pglaf.org
For additional contact information:
Dr. Gregory B. Newby
Chief Executive and Director
[email protected]
Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation
Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide
spread public support and donations to carry out its mission of
increasing the number of public domain and licensed works that can be
freely distributed in machine readable form accessible by the widest
array of equipment including outdated equipment. Many small donations
($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
status with the IRS.
The Foundation is committed to complying with the laws regulating
charities and charitable donations in all 50 states of the United
States. Compliance requirements are not uniform and it takes a
considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
with these requirements. We do not solicit donations in locations
where we have not received written confirmation of compliance. To
SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any
particular state visit http://pglaf.org
While we cannot and do not solicit contributions from states where we
have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
against accepting unsolicited donations from donors in such states who
approach us with offers to donate.
International donations are gratefully accepted, but we cannot make
any statements concerning tax treatment of donations received from
outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff.
Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation
methods and addresses. Donations are accepted in a number of other
ways including including checks, online payments and credit card
donations. To donate, please visit: http://pglaf.org/donate
Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic
works.
Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm
concept of a library of electronic works that could be freely shared
with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project
Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support.
Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed
editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S.
unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily
keep eBooks in compliance with any particular paper edition.
Most people start at our Web site which has the main PG search facility:
http://www.gutenberg.net
This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,
including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.