Dries van Ingen

Algemeen directeur van Boom Uitgevers Amsterdam. Bestaande uit Boom, SUN, SUN Architectuur, Nelissen, Boom test uitgevers, [sinds begin dit jaar gefuseerd met Boom uitgevers Den Haag] en Ailantus.

Huidige situatie

“Boom is een ondernemende uitgeverij, we bewegen ons op verschillende markten. Daarmee onderscheiden wij ons van andere uitgeverijen. We hebben geen sterk hiërarchische structuur, daardoor kunnen we sneller innoveren en inspelen op de veranderingen in de markt. De veranderingen die momenteel aan de gang zijn in het boekenvak, spelen we op in maar voelen wij nog niet in de omzetten. Wij nemen ook nog steeds mensen aan, wij bieden onze onderdelen een zekere mate van zelfstandigheid en flexibiliteit aan en dit werkt tot op heden goed. Hier en daar voelen wij dat de markt verandert, maar als organisatie groeien wij dit jaar met ongeveer 8% door.”

“Wij hebben bij Boom Uitgevers een cultuur proberen neer te zetten die innovatie maximaal ondersteunt en oproept. Hiervoor beleggen wij met enige regelmaat innovatiebijeenkomsten, waarbij ‘best practices’ worden uitgewisseld. We zijn bezig met het digitaliseren van behandelprotocollen bij Boom test uitgevers, de uitgever daar praat alle uitgevers regelmatig bij over hoe de digitalisering daar verloopt.

Daarnaast houden wij van ‘eigen inbreng’. Ideeën vanuit de organisatie zelf worden in een brainstormsessie besproken en wordt getoetst op haalbaarheid. Innovatie komt van onderaf en moet de weg naar boven weten te vinden. Wij hebben per vernieuwingsproject een klein projectteam dat met zo’n idee aan de slag gaat. Dit wordt niet eerst formeel uitgerold binnen de organisatie, dat kost teveel tijd. Dit team wordt meestal geleid door een uitgever in samenwerking met medewerkers uit de organisatie. Wanneer je een aparte businessunit hiervoor opricht, dan zou innovatie voor onze organisatie niet goed van de grond komen. De voorwaarde voor innovatie is om met een klein team snel een prototype uit te kunnen testen in de markt. Wanneer een prototype klaar is, gaan wij er mee naar de klant om te kijken of het levensvatbaar is.

Belangrijk in de innovatiefase is dat er fouten gemaakt mogen worden, wij hebben hier geen afrekencultuur. Niet alles hoeft een succes te zijn, als het niet werkt, dan werkt het niet. Er moet juist niet te ingewikkeld gedaan worden over innovatie, het is een kwestie van doen. Door mijn rol als algemeen directeur kan ik inschatten waar overkoepelende innovatie nodig is, bijvoorbeeld een nieuw CMS of CRM. Als dit noodzakelijk is voor een bepaalde innovatie, dan zorgen wij er voor dat deze systemen snel gemaakt worden. Wij moeten als organisatie zorgen dat de juiste voorwaarden voor innovatie er zijn, dit kan financieel zijn, maar ook ondersteunend.”

“In principe staat iedereen er bij ons voor open. Natuurlijk zullen er altijd medewerkers zijn die hier minder mee hebben. Als die redacteuren of uitgeefassistenten zijn, is dit geen probleem, een organisatie heeft ook mensen nodig die zorgen voor continuïteit en stabiliteit. Als iedereen zich puur bezig zou houden met innovatie, dan zou het erg onrustig worden. De uitgevers zijn de sleutelfiguren in het innovatieproces, daarvan verwacht ik wel een open houding ten opzichte van innovatie, zij worden hier ook op beoordeeld. Een innovatieve houding is een onderdeel van het takenpakket van de uitgever. Innovatie moet een plek vinden binnen de organisatie, het klimaat moet daar goed voor zijn, dan zijn er geen belemmeringen meer om te innoveren.”

“De primaire bron is mijn nieuwsgierigheid, dat beperkt zich niet tot alleen het uitgeefvak, maar gaat ook richting andere bedrijfstakken. Ik spreek regelmatig mensen uit bedrijven of instellingen in andere branches, dit zorgt voor eyeopeners. Door deze bezoeken kan ik achterhalen waar de vitaliteit van innovatie vandaan komt en hoe houdt men innovatie levend houdt zonder dat het verstard. Daarnaast lees ik veel vakbladen, bezoek ik regelmatig congressen en spreek veelvuldig met mijn netwerk over de gang van zaken in andere branches, denk aan de muziekindustrie.”

“Innovatie is heel belangrijk voor een uitgeverij. Het vak is enorm veranderd. De huidige verandering binnen het boekenvak is niet van een orde van grootte als de uitvinding van de boekdrukkunst, maar we komen behoorlijk dichtbij. Er gebeurt momenteel zo gigantisch veel in de markt, dat dit twee stromingen in het boekenvak veroorzaakt. Of uitgevers zetten de hakken in het zand of ze gaan enorm mee in deze stroming, bang om de boot te missen. Als wij een van beiden zouden doen, dan zouden wij binnen de kortste keren over de kop gaan.

De uitgeverij moet voorop lopen als het gaat om ideeënvorming, maar je moet niet voorop lopen in innovatie. Dat moet men kunnen scheiden. Met de introductie van de iPad, hebben wij gekeken wat dit voor onze organisatie kan betekenen. De inschatting om mee te gaan met een trend is om de mix te zoeken tussen wat uitgevers begrijpen en aankunnen en wat de markt begrijpt en aan kan. Als die mix gevonden is, dan kan er op die trend worden ingespeeld. Een marktleider kan de markt bepalen, dit is bijna een verplichting van de marktleider. Wij zijn in niches marktleider, daardoor kunnen wij ook bepalen wat er in die niches gebeurt en voorop blijven lopen.

Wij zijn nu bijvoorbeeld bezig om onze behandelprotocollen voor de GGZ behandeling van depressie te digitaliseren. Wij digitaliseren het zo dat onze gebruikers –de psychologen- er mee kunnen werken en het begrijpen, een versie 1.0. Deze eerste versie draait momenteel bij drie grote GGZ-instellingen, zij werken met deze versie als pilot. Deze gebruikers testen het systeem, wij verwerken hun op- en aanmerkingen en vanuit daar maken we een versie 1.1.

Zo groeien wij mee met wat psychologen begrijpen van het systeem en wij spelen daar op in. Zij werken immers met dit systeem, dus zij geven vanzelf aan wat mist of wat overbodig is. Wij bedenken het niet, de gebruiker heeft de kennis. Mijn ervaring is dat hier de beste innovatieve oplossingen vandaan komen, als je samen met de gebruiker aan de oplossing werkt.

Uitgeverijen die hiërarchische structuren en aandeelhouders hebben, zoeken meer zekerheid, zij doen aan onzekerheidsreductie. Daar speelt altijd angst om geen winst te halen, dit gaat ten koste van het innovatieve karakter. Dit is bij ons gelukkig niet het geval.”

“Je hebt twee takken binnen een uitgeverij; print en digitaal. Print krimpt en digitaal neemt toe, de snelheid hiervan is enorm en wordt gedicteerd door de markt. Literatuur (fictie)zal het minst worden aangetast door de digitalisering, e-books kunnen wel helpen ter penetratie van de markt. Non-fictie zal het zwaarst getroffen gaan worden door digitalisering, vooral business to business (B2B), hier draait het meer om opzoeken van kennis dan de beleving ervan. Bij literatuur draait het om de beleving, de emotie van het lezen. Met een boek heb je meer een band dan met een e-book, een boek ruikt, je voelt het en het wordt eigen. Deze verandering vindt nu al plaats, het is geen toekomstplaatje. Voor ons heeft deze verandering niet zo’n impact, of het nu digitaal is of print is voor ons geen issue. We maken ook nog cd-roms, het is maar net wat de markt wil.

Ongeveer 10% van onze omzet is nu digitaal en dit groeit jaarlijks door. 17% van onze omzet genereren wij via onze eigen webwinkels, onze omzet via boekhandels is nagenoeg gelijk gebleven.

Om voorbereid te zijn om de grote verandering in de markt, hebben wij twee jaar geleden onze auteurscontracten aangepast. Van alle nieuwe titels hebben wij direct de e-bookrechten, voor de oudere titels hebben wij een addendum gemaakt met de auteurs, 95% van de auteurs reageerden hier uitermate positief op. De royalty’s voor een e-book zijn bij ons even hoog als voor een fysiek boek. Hogere royalty’s zoals bij andere uitgeverijen zijn bij ons simpelweg niet mogelijk, het btw-tarief maakt dit bijvoorbeeld al niet mogelijk. “

E-books

“Een jaar of zeven geleden hoorde ik voor het eerst in Amerika over e-books. De gedachte daar was dat het voorlopig nog niet belangrijk zou worden en dat uitgeverijen er vooral nog niets mee moesten gaan doen. Drie jaar geleden bezocht ik de stand van Epub op de London Bookfair en de vertegenwoordiger daar hield zo’n inspirerend verhaal, dat ik direct verkocht was. Ik betwijfelde wel ten sterkste of wij ooit geld aan e-books zouden gaan verdienen, ik zag er weinig brood in. We zijn er wel mee begonnen, vooral omdat we wilden weten wat het allemaal inhield.

We dachten na over wat voor beleid er rondom e-books gemaakt moest worden. Ik heb onze fondslijsten doorgenomen en heb daar 75 titels uit gekozen die als e-book uitgebracht gaan worden. Dit zijn titels uit diverse genres, zodoende is te achterhalen welke titels wel lopen als e-book en welke niet. Opleidingsboeken doen wij bijvoorbeeld niet, in verband met de moeilijke beveiliging hiervan. Dat is niet goed voor ons en niet goed voor onze auteurs. Per titel hebben wij gekeken of de titel geschikt was als e-book, is de markt er klaar voor etc. Over het managementgedeelte ben ik het meest optimistisch als het om de verkoop van e-books gaat, de rest moet ik nog maar zien.

We zochten uit hoe het e-bookproces precies in elkaar zat, welke werkzaamheden er bij kwamen kijken en wat de kosten hiervoor waren. Op het moment dat we deze onderzoeksfase aan het afronden waren, kwam Bol.com met de lancering van hun e-bookproject. We bieden op dit moment nog niet onze e-books aan op Bol.com, dit heeft te maken met de contracten die nog niet zijn afgerond. Bol.com wil een bepaalde korting, dat is hun goed recht, maar het is ons goed recht om daar goed naar te kijken en over te denken of dit gewenst is. We hebben nog niet helemaal uitgedokterd wat een goed businessmodel is voor e-books. Het moet in iedere geval losgekoppeld worden van het fysieke boek. Het ene potje moet niet het verlies van een ander potje goed gaan maken. Verlies of winst moet je inzichtelijk maken, pas dan kun je het proces aanpassen en verbeteren.

A.W Bruna is marktleider, zij moeten wel in de e-books en bieden deze aan via Bol.com. Ik neem mijn pet af voor hoe zij het doen, maar onbekend is of zij er echt iets aan verdienen. Als A.W. Bruna vorig jaar enkele tienduizenden e-books heeft verkocht, dan schat ik in dat van dat aantal driekwart een titel van Stieg Larsson is.”

Bol.com

“Bol.com doet het geweldig, een aantal jaren geleden waren ze nog een kleine partij en wilde geen boekhandelaar Bol.com overnemen. Dat de rol van Bol.com zo groot is geworden, is de fout van boekhandelaren zelf. De boekhandel zoals we het nu kennen, vind ik te beperkt. Ik zou graag zien dat er schermen zouden komen, waar ik als klant kan zoeken of een boek aanwezig is of niet. We zien dan ook dat er een aantal boekhandels gaan verdwijnen, dit gebeurt al maandelijks. Dit is droevig, maar onvermijdelijk.”

“Wij zijn gestart met de bekende 8o%-prijs, maar wij hanteren momenteel een e-bookprijs die gebaseerd is op 60% van de verkoopprijs van het fysieke boek.”

Beveiliging van e-books (DRM)

“DRM is een heel sjiek woord voor beveiliging. DRM werkt op dit moment niet, ik zie liever een online omgeving voor onze e-books komen, en streaming want het downloaden van e-books is vragen om problemen. De iPad gaat hier verandering in brengen, tablets zijn de toekomst. Ik zie alleen het e-book voorlopig nog niet doorbreken in Nederland, Nederland is hier niet het land voor.

Maar binnen 5 jaar zal het wel fors veranderd zijn. In Amerika heb je andere organisaties die met e-books bezig zijn, een Nederlands of Europees equivalent van Amazon is er niet. Natuurlijk buit Amazon de e-bookmarkt redelijk uit, maar mag Elsevier het wel omdat zij een uitgever zijn en Amazon mag het niet omdat ze een winkelier zijn? Ik begrijp niets van de negatieve houding ten opzichte van grote organisaties als Apple en Amazon. Dat is de macht van marktleider zijn, ik bewonder hun ondernemerschap.

Google gaat regelmatig over de rand, dat moeten ze niet doen. Google heeft een interessante filosofie en dat is een wereldbibliotheek. Google heeft ons ook benaderd met de vraag of wij onze boeken wilden opsturen. Zij digitaliseren deze boeken en bieden dit aan als pdf in Google Booksearch. Het addertje onder het gras is, dat wanneer het auteursrecht verloopt na verloop van tijd, Google deze boeken rechtenvrij in bezit heeft en deze boeken dus mag gaan aanbieden.

Google heeft toegezegd dat van de boeken maar 20% zichtbaar is, maar dit is willekeurig. Het kan dus ook zo zijn dat lezers onbedoeld het hele boek kunnen inzien. Voor ons is de voorwaarde om aan Google mee te werken, dat Google ons meer garanties geeft ter bescherming van de boeken. Een ander probleem is de regeling op het beeldrecht van illustraties. Wij hebben alleen de rechten van de illustraties in een fysiek boek. Ik betwijfel of Google deze rechten gaat regelen met de illustratoren. Je moet oppassen met dit soort partijen en niet te happig en te snel reageren.”

E-bookpiraterij

“Het is goed dat Stichting Brein zich nu bezig houdt met de e-bookmarkt. Je moet het auteursrecht goed verdedigen. Buma Stemra heeft in de muziekindustrie een belangrijke rol gespeeld, maar had wellicht feller moeten zijn. Wij moeten als boekenbranche leren van de fouten die zijn gemaakt in de muziekindustrie. Dit houdt in pittig verdedigen met misschien zelfs een proefproces, om te kijken wat juridisch haalbaar is. Aan de andere kant moet het voor de welwillende consument ongelooflijk makkelijk zijn om e-books aan te schaffen en moeten we niet de illusie hebben ebooks afdoende te kunnen beveiligen.

E-books moeten een lage prijs hebben, liefst online en niet download baar en ze moeten er goed uit zien. Ik denk dat hierdoor een stuk piraterij vermeden kan worden. Wat precies de oplossing is om piraterij tegen te gaan en hoe groot piraterij daadwerkelijk is, kan ik niet inschatten. Daarvoor is nog te veel onbekend. Wij hebben zelf een gezonde angst voor piraterij. Wij hebben onze e-books nog niet op bijvoorbeeld marktplaats zien staan. Ik betwijfel of onze titels ook piraterijgevoelig zijn. Het verschil tussen de muziekindustrie en de boekenbranche is dat muziek al digitaal is, al op de walkman had muziek een drager. De muziek is volkomen ambulant geworden. Om een boek te lezen, heb je geen apparatuur nodig, het boek is zijn eigen drager. Daarnaast is de beleving van muziek een andere beleving dan van een boek. Een boek heeft een aparte emotie.”

Toekomst

“De boekenbranche is een conservatieve branche, zeker de literaire uitgevers zijn over het algemeen conservatief. Voor sommige uitgevers is het slim om even niets te doen met e-books. Er hoeft niet altijd voorop gelopen te worden, instappen wanneer de markt duidelijk is, is ook een strategie. Kannibalisering van het boek is een mogelijkheid, het kan natuurlijk gebeuren dat het e-book beter gaat verkopen dan het fysieke boek. Hoe groot zal de markt zijn na deze digitaliseringslag, daar gaat het om. Als wij uitgaan van die 60% prijs voor een e-book en de helft van onze markt wordt digitaal, dan scheelt ons dit bijna een kwart aan inkomsten. Dit zal bij een aantal uitgeverijen leiden tot faillissementen. Dit zullen niet alleen uitgeverijen zijn die puur gericht blijven op het fysieke boek, dit zullen ook uitgeverijen zijn die e-books uitgeven.

De crisis en de digitalisering zullen hun tol gaan eisen. Er is momenteel ook een te groot aanbod van boeken, de digitalisering zal gaan zorgen voor een verdere oververzadiging van de boekenmarkt.

Daarom is het verstandig om altijd te werken met pilots en experimenten in plaats van het afwijzen van een nieuwe trend. Een uitgeverij weet pas of een nieuwe ontwikkeling iets is, door het te doen. Pas daarna kan men bepalen of het iets blijvends is voor de organisatie of niet. Wij hebben geen haast met het uitbrengen van onze e-books, we lopen in de pas qua kennis maar niet qua aanbod. “

“Ik geloof niet dat het papieren boek ooit gaat verdwijnen, het boek is het oudste mobiele product dat bestaat. Voor muziek had je altijd een apparaat nodig om het te beluisteren, dit geldt niet voor het boek. Het een heel sterk medium, dat niet zomaar zal gaan verdwijnen. Multimediale e-books zullen een belangrijke rol gaan spelen in het onderwijs, daar geloof ik sterk in. Maar het zal het papier nooit doen verdwijnen. “

Beeldvorming

“Ik geloof niet in het feit van voor- en tegenstanders van het e-book. Het is niet een keuze, het is nu zoeken naar een middenweg. De beeldvorming interesseert mij niet zo erg, het voornamelijk speculatie. De beeldvorming die wordt geschetst valt bij mij onder amusementswaarde. Speculeren heeft geen zin, niemand kan in de toekomst kijken. Het gaat erom wat binnen de eigen organisatie wel of niet kan, wat de buitenwacht daarvan vindt, is onbelangrijk. Ik denk dat het wel mee valt qua publieke opinie, er zijn misschien een aantal personen die negatief oordelen over het vak. Maar veel zullen het er niet zijn, ik zie en hoor ze nauwelijks en ik vind het ook geen norm van wat er getwitterd wordt over uitgevers.

Alleen luisteren naar mensen in het boekenvak is niet verstandig, de blik moet ook naar buiten worden gericht. De markt vertelt wat het wil, welke producten er moeten komen. Te vaak worden er producten in de markt gezet, die consumenten helemaal niet begrijpen. Niemand kan voorspellen hoe de markt er over 5 jaar uitziet, hoeveel geld er dan nog in de markt aanwezig is en hoe de verdeling tussen print en digitaal er uit is komen te zien. Nieuwkomers in de boekenmarkt hebben een voordeel dat zij de hele omschakeling naar digitaal niet hoeven te maken, zij starten al digitaal. Hier voorzie ik een grote verschuiving onder uitgevers .. “

Lees hier de reacties op Frankwatching.