Van Montjuïc naar Tibidabo

7

Vanaf de Plaça de Espanya wordt in dit hoofdstuk de prachtige Montjuïc bestegen. Bovenop vind je bijvoorbeeld twee schitterende musea, waaronder de Fundació Miró en het Museu Nacional d’Art de Catalunya, het Olympische stadion, een zwembad ( p. 134), mooie parken en een kasteel. En niet te vergeten het Paviljoen van Mies van der Rohe. Wie de berg weer afdaalt, kan vanaf Plaça d’Espanya een tweetal interessante parken bezoeken. Vervolgens wordt aandacht besteed aan enkele bezienswaardigheden die wat verder van elkaar liggen – het klooster van Pedralbes, voetbalstadion Camp Nou en Col.legi de les Teresianes – alvorens opnieuw een berg op te gaan: de Tibidabo.

Plaça d’Espanya

Als vloeiende overgang tussen de Eixample en de Montjuïc en als enige toegang tot het terrein van de wereldtentoonstelling ontwierp de architect Josep Amargós in 1915 de Plaça d’Espanya. Het monumentale beeld midden op het plein werd ontworpen door Josep M. Pujol i Gilbert en gebeeldhouwd door Miquel Blay i Fàbregas.

Las Arenas

Aan het plein ligt de voormalige stierenarena uit 1900, Las Arenas, gebouwd in neo-Arabische stijl door August Font i Carreras, die sinds de opening van de nieuwe arena aan de Gran Via de les Corts Catalanes niet meer als zodanig in gebruik is. De arena wordt nu gerestaureerd en verbouwd tot een multifunctioneel centrum met winkels, bioscopen, restaurants en cafés.

Avinguda de la Reina María Cristina

Tussen twee monumentale ‘Venetiaanse’ torens loopt de centrale as van het expositieterrein, de Avinguda de la Reina María Cristina, naar wat letterlijk en figuurlijk het hoogtepunt van de expositie moest zijn: het Palau Nacional. De toegangsweg wordt geaccentueerd door feestverlichting en fonteinen, die in 1996 zijn gerestaureerd. Het is beslist de moeite waard om ’s avonds te gaan kijken hoe avenue, fonteinen en paleis baden in een zee van licht. De gebouwen die de avenue flankeren behoren tot de Fira de Barcelona, de jaarbeurs.

Montjuïc en omgeving

Klik op een van de volgende deelkaarten voor een vergroting: linksboven, rechtsboven, linksonder en rechtsonder.

CaixaForum

Puig i Cadafalch ontwierp in 1911 Casaramona, een prachtige, modernistische textielfabriek in rode baksteen. Sinds 2002 biedt de voormalige fabriek onderdak aan het culturele centrum CaixaForum, waarvoor de Japanse architect Arata Isozaki een nieuwe entree en patio ontwierp. In de vaste collectie zie je werk van Joseph Beuys, Antoni Tàpies ( pp. 177–178) en Sol Lewitt; daarnaast zijn er interessante tijdelijke exposities en worden er concerten, debatten en festivals georganiseerd.

CAIXAFORUM. Geopend: di.–zo. 10–20 uur.

Montjuïc

De Montjuïc is de 210 m hoge berg die een natuurlijke scheiding vormt tussen de stad en het er ten zuidwesten van gelegen industriegebied Zona Franca. De Montjuïc dankt zijn ontwikkeling grotendeels aan de wereldtentoonstelling van 1929. En zoals de gehele stad is ook de Montjuïc voor de Olympische Spelen van 1992 flink opgepoetst. De Anella Olímpica (Olympische Ring) is een van de hoogtepunten. Verder heeft de gemeente een aantal prachtige parken en een geweldig openluchttheater aangelegd en is het wegennet verbeterd, waarvan je overigens opmerkelijk veel lesauto’s gebruik ziet maken.

MONTJUÏC. Bereikbaarheid: lijn 3 en 5, Plaça d’Espanya, en vandaar met roltrappen omhoog naar Palau Nacional. Of: lijn 3, Paral.lel, en vandaar de funicular, het kabelspoorlijntje, naar de voet van de Jardins de Mossèn Jacint Verdaguer (’s zomers dag. 9–22, ’s winters 9–20 uur). En van daaraf de Telefèric naar het Castell de Montjuïc: apr.–mei en okt. 10–19, juni-sept. 10–21 en nov.–mrt. 10–18 uur.
Of: de kabelbaan naar Plaça de l’Armada, vlak bij de Jardins de Miramar, vanaf Barceloneta of Torre Jaume I (zie p. 125). De blauwe lijn van de Bus Turístic (ziep. 212) heeft een aantal halteplaatsen op de Montjuïc.

Pavelló Mies van der Rohe

In de schaduw van het Palau de Victòria Eugènia, aan het begin van de Avinguda Marqués de Comillas, ligt een van de highlights van de moderne architectuur: het paviljoen dat de architect Ludwig Mies van der Rohe bouwde voor de Duitse inzending voor de wereldtentoonstelling van 1929. Het was een regelrechte revolutie in het bouwen, en misschien dat het paviljoen daarom door niemand werd opgemerkt. Het duurde tot de jaren zestig voordat de architectuurwereld algemeen de waarde erkende. Daarom heeft Oriol Bohigas – lid van MBM en destijds directeur van de afdeling stedenbouw van de gemeente Barcelona – het paviljoen, dat een tijdelijk karakter had en na beëindiging van de wereldtentoonstelling werd afgebroken, in de jaren tachtig herbouwd. Het monument is voor iedereen die ook maar enigszins geïnteresseerd is in architectuur een absolute aanrader.

Het meest revolutionaire element van het paviljoen is de nieuwe ruimtebeleving die Mies van der Rohe wist te scheppen. Binnen- en buitenruimte vloeien volmaakt in elkaar over, alsof ze samen deel uitmaken van één geheel. Mies van der Rohe liet de relatie tussen binnen- en buitenruimte niet bepalen door vaste begrenzingen en assen. Daken, vloeren en muren vormen geen aaneengesloten afscheiding, maar zijn onafhankelijke rechthoekige elementen. Hun onafhankelijkheid wordt benadrukt door voor de verschillende elementen verschillende materialen te gebruiken, terwijl de ruimtelijke continuïteit wordt geaccentueerd door voor ieder afzonderlijk element een en hetzelfde materiaal te gebruiken. Hierdoor en door hun asymmetrische opstellingen ontstaat een verwarrend spel van horizontale en verticale vlakken, waar de ruimte ‘tussendoor stroomt’.

De verwarring wordt verhoogd door het water, het glas en de weerspiegelende materialen. Een van de weinige oriëntatiepunten vormt het mooie beeld Ochtend, van Georg Kolbe.

PAVELLÓ MIES VAN DER ROHE, www.miesbcn.com. Geopend: dag. 10–20 uur.

Font Màgica

De centrale fontein, de Font Màgica, werd in 1929 aangelegd onder leiding van ingenieur Carles Buïgas. Het klank- en lichtspel met het opspuitende water is bijzonder in trek bij de toeristen.

FONT MÀGICA, son et lumière-spektakels: mei–sept. do.–zo 20–24, okt.–apr. vr.–za. 19–21 uur.

Trappen leiden naar het Palau d’Alfons XIII (links) en het Palau de Victòria Eugènia (rechts), van 1923 tot 1928 opgericht naar een ontwerp van Puig i Cadafalch. De muren van de twee paleizen vertonen decoraties in een mengeling van barok en Wiener Sezession. Tussen deze paleizen door kun je met roltrappen omhoog naar het Palau Nacional.

Palau Nacional/MNAC

Aan de Plaça Mirador ligt het paleis dat het hoogtepunt van de wereldtentoonstelling van 1929 vormde. Het oorspronkelijke ontwerp was van Puig i Cadafalch, maar toen Primo de Rivera deze architect de leiding over het project ontnam, werd er geopteerd voor een ‘nationalistischer’ ontwerp. Het resultaat was een mengvorm van verschillende Spaanse stijlen. Van het interieur onderscheiden zich de vestibule, de dubbele trap en de grote ovale salon, waarvan de koepel werd beschilderd door Francesc Galí.

De Italiaanse architect Gae Aulenti heeft het gebouw recent fors verbouwd, zodat er meer collecties konden worden getoond door het Museu Nacional d’Art de Catalunya (MNAC), dat in het paleis is gehuisvest. Dit museum is in de eerste plaats beroemd om de belangrijke verzameling romaanse kunst (muurschilderingen, beschilderingen van hout en beeldhouwwerk). Heel mooi zijn vooral de muurschilderingen die verwijderd zijn uit verschillende Catalaanse kerkjes, waar ze anders wellicht het slachtoffer waren geworden van sloop, slechte klimatologische omstandigheden of vandalisme. Een hoogtepunt vormen de schilderingen uit de Sant Climent in Taüll, een dorpje in de Vall de Boí, een vallei in de Pyreneeën die bezaaid is met oogstrelende romaanse kerkjes. Overigens werden de muurschilderingen in de kerkjes zelf vervangen door replica’s.

Verder is er een verzameling gotische, renaissancistische en barokkunst. Sinds de verbouwing van het MNAC is hier bovendien een collectie moderne kunst (voorheen te zien in Museu d’Art Modern in het Parc de la Ciutadella) te zien. Met schilderkunst, beeldhouwwerken, tekeningen, etsen en decoratieve kunst van de 19de eeuw tot ca. 1940, van voornamelijk Catalaanse kunstenaars. Belangrijk zijn de collecties van modernistische schilderkunst (Casas, Rusiñol, Mir, Nonell, Llimona), noucentisme (Sunyer, Casanovas), en beeldhouwkunst (Pau Gargallo en Juli González).

Ook werd de collectie Thyssen-Bornemisza (voorheen ondergebracht in Monestir de Pedralbes) naar het MNAC overgebracht; onder meer met werk van Tiepolo, Canaletto, Fra Angelico, Titiaan en Rubens.

Ten slotte biedt het museum: een verzameling fotografie, numismatiek en tijdelijke exposities.

MNAC, www.mnac.es. Geopend: di.–za. 10–19, zo. 10–14.30 uur.

Vanaf hier gaan de roltrappen verder naar de Olympische Ring. Je kunt ook een kleine omweg maken en via de Jardins de Joan Maragall naar boven lopen. Je komt dan langs het Palauet Albéniz, een paviljoen dat diende om belangrijke bezoekers van de wereldtentoonstelling te huisvesten. Het wordt nu gebruikt voor ontvangsten van de Generalitat en is niet te bezoeken.

Estadi Olímpic en Museu Olímpic

Het middelpunt van de Olympische Ring is het Estadi Olímpic. Voor het stadion werd gebruikgemaakt van de façade en de omtrek van het stadion dat ter gelegenheid van de wereldtentoonstelling van 1929 werd opgericht. De vloer van de nieuwe arena is 12 m in de grond verzonken om de tribunecapaciteit te vergroten tot 60.000 mensen. Hierdoor lijkt het op de klassiek-Griekse openluchtstadions. De prachtige ruiterbeelden boven de hoofdingang zijn van Pau Gargallo.

Direct naast het stadion ligt het splinternieuwe Museu Olímpic, waar aandacht wordt besteed aan de Spelen door de eeuwen heen.

ESTADI OLÍMPIC, Av. de l’Estadi, Montjuïc. Geopend: dag. 10–18 uur. MUSEU OLÍMPIC, www.museuolimpicbcn.cat. Geopend: apr.–sept. wo.– ma. 10–20, okt.–mrt. wo.–ma. 10–18 uur.

Ten zuidoosten van het Olympisch Stadion is een geheel nieuw park aangelegd. Het Parc del Migdia is ontworpen door Beth Galí en beslaat een 20 ha groot terrein, met erin een steengroeve (Fossar de la Pedrera). Dit is een beladen gebied, want in 1939 werden er honderden tegenstanders van Franco geëxecuteerd. Het graf waarin hun lijken werden geworpen, werd ten tijde van de dictatuur verwaarloosd. In 1989 is voor de gevallenen een waardig monument opgericht.

Het park grenst aan het Cementiri del Sud-Oest, een indrukwekkende begraafplaats.

Meer ten oosten ligt de nieuwe botanische tuin, de Jardí Botànic (1999), gebouwd als een amfitheater met strakke geometrische vormen: een ontwerp van Carlos Ferrater. Je ziet hier planten die goed gedijen in een meditteraan klimaat; zo’n klimaat vind je niet alleen rond de Middellandse Zee, maar ook in delen van Australië, Californië, Zuid-Afrika en Chili. Ook de vegetatie van de Canarische Eilanden, die subtropisch is maar effect heeft gehad op de mediterrane plantengroei, komt er aan bod.

Palau de Sant Jordi

Het Palau de Sant Jordi, nog een sportcomplex dat voor de Spelen van 1992 werd opgericht, verdient de aandacht vanwege de spectaculaire techniek die de Japanner Arata Isozaki toepaste om het te overkappen: het dak werd geassembleerd op de grond en vervolgens hydraulisch op zijn plaats gebracht. Het bouwwerk wordt ook gebruikt voor grote theater- en operaproducties.

Voor het complex ligt Utsuroshi, een origineel ‘bos’ met metalen bomen; het is een kunstwerk van Aiko Miyawaki, de vrouw van Isozaki.

PALAU DE SANT JORDI, Av. de l’Estadi, Montjuïc. Geopend: za., zo. 10–18 uur.

Torre de Calatrava

Op het ronde plein voor het complex staat de Torre de Calatrava, een telecommunicatietoren ontworpen door de Valenciaanse architect Santiago Calatrava, die ook een drietal bruggen in de Haarlemmermeer ontwierp! De toren uit 1991 is 119 m hoog en staat onder een hoek van 17 graden.

Poble Espanyol

Het Poble Espanyol werd tussen 1926 en 1929 aangelegd door een groep architecten als verzamelplaats voor representatieve architectuurstromingen van alle Spaanse regio’s. In 1988 werd het gerenoveerd en uitgebreid met nieuwe attracties.

In het Poble Espanyol kun je natuurgetrouwe kopieën zien van alle belangrijke Spaanse gebouwen, pleinen en straten. Dit klinkt als een rommeltje, maar het terrein is harmonisch en sfeervol ingericht. Naast de architectuur wordt er ook aandacht besteed aan oude ambachten en toegepaste kunst en er is een audiovisueel spektakel dat onder de naam ‘Barcelona Experience’ op een reusachtig scherm

Van Montjuïc naar Tibidabo het een en ander over Barcelona laat zien. Je vindt er bovendien restaurants, cafés en een uitgebreid nachtleven.

POBLE ESPANYOL, www.poble-espanyol.com. Geopend: dag. vanaf 9 uur, ma. tot 20, di.–do. tot 2, vr.–za. tot 4 en zo. tot 24 uur.

Etnologisch en archeologisch museum

Twee musea zijn ondergebracht in het gebouw dat in 1929 fungeerde als paviljoen voor de grafische kunsten. Het bouwwerk is in noucentistische stijl opgetrokken, waarbij architect Pelagi Martínez i Paricio zich liet inspireren door de Italiaanse renaissance. Het interieur is schitterend verbouwd door José Llinàs.

Het Museu Etnològic is een weinig opzienbarend volkenkundig museum; in het Museu d’Arqueologia de Catalunya zie je onder meer de vondsten uit Empuriès, de Grieks-Romeinse stad aan de Catalaanse kust ten noorden van Barcelona.

MUSEU ETNOLÒGIC, www.museuetnologic.bcn.es. Geopend: wo., vr.– zo 10–14, di. en do. 10–19 uur.
MUSEU D’ARQUEOLOGIA, www.mac.es. Geopend: di.–za. 9.30–19, zo. 10–14.30 uur.

Teatre Grec

Vrijwel tegenover de musea is een rozentuin, waarachter het Teatre Grec ligt, een amfitheater waar in de zomer openluchtvoorstellingen worden gehouden. Denk bij de naam niet aan oude opgravingen: dit theater werd in 1929 gebouwd. De sfeer is er niet minder om.

Fundació Joan Miró

Architect Josep Lluís Sert (1902–1983), die ook de Fondation Maeght in St.-Paul-de-Vence tekende, ontwierp een schitterend gebouw voor de collectie van Joan Miró (1893–1983). Naast schilderijen worden hier tapijten, keramiek en grafisch werk van de in Barcelona geboren kunstenaar getoond. Er zijn ook een bibliotheek en een aangenaam terras. Houd bovendien de tijdelijke tentoonstellingen in de gaten.

FUNDACIÓ JOAN MIRÓ, www.bcn.fjmiro.es. Geopend: juli–sept. di.– za. 10–20 (do. 21.30), zo. 10.30–14.30, okt.–juni di.–za. 10–19 (do. 21.30) en zo. 10–14.30 uur.

Castell de Montjuïc

Het Castell de Montjuïc fungeert tegenwoordig als militair museum. Aan deze plaats hebben de Catalanen geen beste herinneringen, want de gunstige strategische ligging werd in de geschiedenis meestal tegen hen gebruikt. De oorsprong van het kasteel gaat terug tot 1640, toen Filips IV op deze plaats in dertig dagen een fort liet oprichten vanwaar de opstandige stad moest worden bestookt; dat was in het kader van de Revolta dels Segadors. Na beëindiging van deze oorlog werd de vesting overgedragen aan de stad. In 1694 werd zij uitgebreid tot een permanent fort, dat Lord Peterborough ten tijde van de successieoorlog gebruikte om de stad te bombarderen. Toen de Catalanen de kant van de Habsburgers kozen, herbergde het enige tijd de prins van Hessen-Darmstadt. In 1706 namen de troepen van de Bourbons de vesting in en werd het huidige kasteel aangelegd, naar een ontwerp van Martín de Cermeño. Hij baseerde zich op de Franse neoclassicistische stijl.

Na deze tijd werd het nog herhaaldelijk door de Castiliaanse machthebbers tegen de stad gebruikt. Op 3 december 1842 liet generaal Espartero hiervandaan de stad twee uur lang onophoudelijk bombarderen; 1014 projectielen veroorzaakten een onbekend aantal doden en grote schade. In de eeuw erna werden er talloze opstandige Catalanen geëxecuteerd, onder wie Lluís Companys, de voor Franco gevluchte president van de Generalitat.

Architectonisch gezien is het kasteel niet zo interessant. Het meest de moeite waard is het restaurant dat er vlakbij ligt. Vanaf het terras kun je prachtig over de stad uitkijken. Je kunt ook een wandeling door de tuinen maken, waar zich een beeld van Frederic Marés bevindt, El Timbaler del Bruc.

MUSEU MILITAR, Castell de Montjuïc. Geopend: di.–vr. 9.30–17, za.– zo. 9.30–20 uur.

Ten westen van Plaça d’Espanya

Plaça del Escorxador en Parc Joan Miró

Toen het terrein aan de Carrer de Tarragona waar voorheen een slachthuis (escorxador) stond, in 1987 een nieuwe bestemming als openbaar park kreeg, werd voor de invulling ervan een prijsvraag uitgeschreven. Het winnende ontwerp maakte felle protesten los bij de omwonenden en de pers. Het verzet richtte zich vooral op de strenge ordening van de boomaanplant en de betegelde toneelachtige verhoging, waarop het reusachtige beeld Dona i Ocell (vrouw en vogel) van Joan Miró kwam te staan. In alle opwinding werd over het hoofd gezien dat de aanleg van veel groen was voorzien. Het is een moderne variant op het mediterrane plein: een betegelde zone, waarvan de ruimte wordt gedefinieerd door groepsgewijze boomaanplant langs strenge assen en door beelden, monumenten en andere architectonische elementen. Rond het beeld van Miró vinden op zon- en feestdagen vaak buurtfeesten met muziek- en theateroptredens plaats.

Parc de L’Espanya Industrial

Een goede dag om het Parc de L’Espanya Industrial te bezoeken is een zon- of feestdag, als de buurt er volop gebruik van maakt. Het park is aangelegd op het terrein van de textielfabriek Vapor Nou, in de volksmond beter bekend als L’Espanya Industrial. Het ontwerp kwam tot stand door een nauwe samenwerking tussen het buurtcomité, de gemeente en de Baskische architect Luis Peña Ganchegui.

Via de ingang aan de Carrer de Muntades kom je op het betegelde gedeelte, waar in de schaduw van de bomen speelterreinen zijn aangelegd. De gebouwtjes die hier staan zijn de enige restanten van de fabriek. Daarachter liggen een grasveld en een kunstmatig meer, waarin je met roeibootjes kunt varen.

In het park staan diverse beeldhouwwerken van hedendaagse Catalaanse kunstenaars. De meest opvallende sculptuur is de draak van Sint-Joris, van Andrés Nagel, die hoog aan de rand van het park staat, in de hoek waarachter de Plaça dels Països Catalans begint. Hij heeft een symbolische functie en is gezichtsbepalend voor het park, maar tevens is hij een speelinstallatie voor kinderen.

Plaça dels Països Catalans

Aan de Plaça dels Països Catalans ligt het moderne treinstation Sants. Het plein, een ontwerp van Helio Piñón, Albert Viaplana en Enric Miralles uit 1981–1983, is het meest omstreden nieuwe plein uit de jaren tachtig. Een bekende Spaanse politicus zei eens in het openbaar, tot grote woede van tal van architecten, dat hij dacht dat het een pompstation was. De toon wordt gezet door het enorme baldakijn, dat 15 m hoog is en waarvan de dakbedekking van koperen lamellen 900 m² meet. Hierlangs loopt, vanaf de ingang van het station richting stadscentrum, een tweede baldakijn, van 90 m lengte, dat met zijn golvende lijn het beeld oproept van de rook van een rijdende stoomtrein. Een dubbele rij waterstralen besproeit een brede, met roze graniet betegelde zone, die zo gelegd is dat het plein bedekt lijkt met een groot tapijt. Op het plein zijn verschillende ‘grapjes’ aangebracht, zoals mededelingenborden zonder tekst en piëdestals zonder beelden. De verschillende constructies spelen een uitgekiend spel van licht en schaduw op het plaveisel, overdag geholpen door de zon en ’s nachts door de felle belichting. De architecten zijn erin geslaagd een functioneel kunstwerk te scheppen.

Pedralbes

Johan Cruijff en Ronald Koeman woonden ooit naast elkaar in Pedralbes, een van de hooggelegen stadswijken. Een rijke buurt dus: ongelooflijk hoge grondprijzen, luxueuze winkels, schone straten zonder bedelaars, villa’s van beroemdheden en nauwelijks toeristen. Voetballen deden beiden in Camp Nou, het beroemde stadion van Barça, dat hierna ook aan de orde komt.

Monestir de Pedralbes

Het Monestir de Pedralbes is een clarissenklooster dat in 1326 op initiatief van Jaume II werd gesticht. Het werd volgens de toen geldende opvattingen gebouwd: een eenschepige kerk en een U-vormig klooster vormden de kern van de eromheen gegroepeerde gebouwen. In het grote complex was tevens een kleine residentie voor franciscaner monniken. Het geheel was omgeven door een muur; daarvan zijn de noord- en zuidpoort en hun torens (uit de 14de en 15de eeuw) overgebleven.

De kerk is eenschepig en verdeeld in zeven traveeën. De ruimte die gedefinieerd wordt door de vier traveeën aan de linkerkant (na binnenkomst) was bestemd voor het gewone volk; het rechter gedeelte voor de kloosterlingen. De kerk werd aan het einde van de 19de eeuw ingrijpend gerenoveerd, waarbij veel van de oorspronkelijke bouw en decoraties verloren ging. In de kerk bevindt zich het grafmonument van koningin Elisenda, de in 1364 overleden vrouw van Jaume II.

Het klooster bestaat uit drie verdiepingen galerijen rond een grote en mooie binnenplaats. De eerste twee verdiepingen zijn uit de 14de eeuw; de bovenste is uit de 15de eeuw. In de zuidhoek van de binnenplaats staat een groot waterbassin met een prachtige platereske versiering uit 1548.

Vanaf de patio zijn de ruimten te betreden waarin zich vroeger het kloosterleven afspeelde. Hier, in de voormalige eetzaal, slaapzaal, keuken, ziekenzaal enzovoort, is de collectie van het kloostermuseum ondergebracht, met oude manuscripten, meubelstukken en documenten. De moeite waard is de kleine kapel in de zuidwestvleugel, die gewijd is aan de aartsengel Michaël (Sant Miquel in het Catalaans). De kapel is in 1346 volledig gedecoreerd met muurschilderingen door de belangrijke Catalaanse kunstenaar Ferrer Bassa; de schilderingen verkeren in een uitstekende staat.

MUSEU-MONESTIR DE PEDRALBES. Geopend: di.–zo. 10–14 uur. FGC, Reina Elisenda, 3 22, 63, 64 en 78.

Pavellons Güell

De paviljoens van het Güell-landgoed dateren uit het begin van Gaudí’s carrière, uit 1884–1887. Ze worden beschouwd als de afsluiting van zijn Arabische periode en het begin van een meer persoonlijke fase, zowel in decoratieve als in constructieve zin.

De paviljoens vormden de ingangspartij van een buiten van de familie Güell. Op dat landgoed verrees later het koninklijk paleis (zie hierna). De paviljoens bestaan uit een portierswoning aan de ene kant en een manege met stallen aan de andere kant, verbonden door een drakenhek. Op de paviljoens ontwierp Gaudí voor het eerst een daklandschap, dat een extra dimensie aan het bouwwerk moest toevoegen; dit principe zou vanaf nu in al zijn werk terugkeren.

Het drakenhek is misschien wel een van de spectaculairste hekwerken van het modernisme. Het is grotendeels gesmeed; voorheen werkte Gaudí vooral met gietijzer. Hij liet het uit industrieel vervaardigde standaardproducten samenstellen: T-, U-, hoekprofielen, spiralen, cirkelvormige staalplaatjes, buis, gaas enzovoort, al dan niet vervormd. Uiteraard verwijst het naar Sint-Joris en de draak. De hekpaal is de lans van de heilige. Als je het hek opendeed, werd je door de draak opgetild.

In de paviljoens is de zetel van de Cátedra Gaudí gevestigd.

PAVELLONS GÜELL, Avinguda de Pedralbes 15. Geopend: ma.–vr. 8–14 uur, alleen voor begeleide rondleidingen; lijn 3, Palau Reial of María Cristina.

Pedralbes, Camp Nou en Tibidabo

Klik op een van de volgende deelkaarten voor een vergroting: linksboven, rechtsboven, linksonder en rechtsonder.

Palau Reial de Pedralbes

In het koninklijk paleis zijn twee musea gevestigd, die met één toegangsbewijs bezocht kunnen worden. Het Museu de Ceràmica bevat een collectie keramiek vanaf de 13de eeuw tot heden. Het Museu de les Arts Decoratives heeft een collectie meubilair, Catalaans glaswerk, smeedijzerwerk, porselein en diverse gebruiksvoorwerpen van de 16de tot en met de 20ste eeuw, met vooral een mooie collectie industrieel design.

Het paleis is vanaf 1919 opgericht op het landgoed van graaf Güell, die de grond afstond aan de koninklijke familie. Het oorspronkelijke ontwerp was van Eusebi Bona i Puig. De architect Francesc Nebot nam later de werkzaamheden over, waardoor het paleis pas in 1929 gereed kwam. Koning Alfonso XIII logeerde er echter al vanaf 1926 in. Vanaf 1936 diende het als tijdelijk onderkomen van de verschillende Spaanse staatshoofden, inclusief Franco. In 1960 werd het weer opengesteld voor het publiek. Tegenwoordig ontvangt de gemeente er belangrijke buitenlandse gasten en verblijft de koning van Spanje er regelmatig.

Klik op een van de volgende deelkaarten voor een vergroting: linksboven, rechtsboven, linksonder en rechtsonder.

Het paleis is in Italiaans-classicistische stijl opgetrokken. Het bestaat uit drie verdiepingen. Op de begane grond bevinden zich de troonzaal, de grote eetzaal, de ontvangstzaal, de muziekzaal en verscheidene salons. Op de eerste verdieping liggen de slaapzalen en privévertrekken van de koning, en de bovenste verdieping is voor huisvesting van het personeel bestemd.

Onder leiding van Rubió i Turdurí hervormde men in 1925 de oude tuinen van het landgoed Güell. De architect gebruikte de aanwezige vegetatie om diverse intieme hoekjes te creëren.

PALAU REIAL DE PEDRALBES, Av. Diagonal 686, lijn 3, Palau Reial.MUSEU DE CERÀMICA, www.museuceramica.bcn.es. Geopend: di.–za. 10–18, zo. 10–15 uur.
MUSEU DE LES ARTS DECORATIVES, www.museuartsdecoratives.bcn. Geopend: di.–za. 10–18, zo. 10–15 uur.

Camp Nou

Fútbol Club Barcelona, waarvan Johan Cruijff, Louis van Gaal en Frank Rijkaard trainer waren ( pp. 156–157), speelt in het schitterende stadion Camp Nou, dat 120.000 toeschouwers kan bergen. De FC Barcelona is voor de Catalanen meer dan alleen een voetbalclub. Het is een cultureel instituut en een middel om hun nationalisme te uiten. Tijdens wedstrijden hangt altijd wel een spandoek van de tribune met de tekst ‘vrijheid voor Catalonië’. Als Barça speelt, is het Catalonië tegen de rest van de wereld. Als de club iets gewonnen heeft, overtreft de opwinding in de stad de taferelen die zich bij soortgelijke gebeurtenissen in de Lage Landen afspelen.

In het stadion is een voetbalmuseum gevestigd. Er zijn de gebruikelijke trofeeën, elftalfoto’s en dergelijke te zien. Verder is er een audiovisuele presentatie van de geschiedenis van de club (ook in het Engels) en kun je een kijkje in het stadion nemen. De bijbehorende winkel heeft werkelijk alles in de clubkleuren: van de traditionele asbakken en aanstekers tot Jezus in de kribbe.

MUSEU DEL FÚTBOL CLUB BARCELONA, FC Barcelona-stadion, Arístides Maillol z/n; nov.–mrt di.–vr. 10–13 en 15–18, za., zo. 10–14 uur; apr.– okt. ma.–za. 10–13 en 15–18, feestdag. 10–14 uur.

Col.legi de les Teresianes

In het begin van zijn carrière richtte Gaudí ( pp. 183–185) het Col.legi de les Teresianes op, een karmelietenklooster en -school. Gaudí construeerde het college in een minimum aan tijd met een minimum aan geld. Oorspronkelijk zou het uit drie U-vormige hallen bestaan. Gaudí maakte alleen het gebouw dat loodrecht op de straat staat, het dichtst bij de berg. Hij gebruikte eenvoudige natuursteen op de façade en baksteen voor de bovenste verdieping, de hoeken en de raamkozijnen.

Het ritme van de façade is verticaal, wat geaccentueerd wordt door de bovenste verdieping met de puntige, smalle bogen met blinde arcaden en vensters. Ze worden bekroond door puntgevels. Op de hoeken vatten de bakstenen torentjes met kruis het gebouw in een eenheid. De gotische invloed is duidelijk zichtbaar.

Midden in het uitspringende gedeelte bevindt zich het wapen van de karmelieten; het wapen komt ook onder de hoektorens voor. De twee bakstenen banden langs de façade hebben vierkanten van geglazuurde keramiek; ze vormen reliëfafbeeldingen van Christus’ naam. Zijn naam wordt op het gehele gebouw in totaal 127 keer vermeld. Het is de eerste keer dat Gaudí zo overvloedig gebruikmaakt van religieuze symboliek, een bewijs dat zijn geloofsovertuiging zich verdiepte.

COL.LEGI DE LES TERESIANES, Carrer Ganduxer 95–105. Geopend: za. 11–13 uur (behalve ’s zomers). FGC naar Reina Elisenda, halte Bonanova. Op afspraak te bezichtigen: tel. 0034 93 212 3354.

Torre Bellesguard

Dit werk van Gaudí bevindt zich op de Carrer Bellesguard 20. Gaudí kreeg in 1900 opdracht om hier een buitenhuis te bouwen, en voltooide de werkzaamheden in 1902. Het bevindt zich op de plek waar in 1409 koning Martí I, het laatste lid van het Huis van Barcelona, een kasteel liet bouwen. In die tijd zag het kasteel uit over vruchtbare vlakten, tot aan de zee. Bellesguard is dan ook Catalaans voor ‘mooi uitzicht’.

De historische setting inspireerde Gaudí tot het toepassen van de gotiek, een bouwstijl die met de Catalaanse glorietijd in overeenstemming was. Vanbuiten gaf hij het huis de aanblik van een middeleeuws kasteel. De streng neogotische stijl wordt versterkt door de grote brokken natuursteen die in verschillende tinten het gevelvlak vormen. Op de toren staat een kruis, symbool voor de lans van Sint-Joris. De draak is terug te vinden in de drakentanden die de borstwering van het dak vormen.

Tibidabo

De Mont Tibidabo is met zijn 500 m de hoogste berg van de keten Serra de Collserola. Het gehele gebied is aan het begin van de 20ste eeuw omgevormd tot een groot stadspark. Nog onlangs verklaarde Johan Cruijff dat hij daar graag heen gaat. Heerlijk eten bij La Venta, iets drinken bij Mirablau. Maar wat je daarboven ook doet, het uitzicht is onvergelijkbaar.

BEREIKBAARHEID: Het prettigste vervoermiddel erheen is de Tramvia Blau. Deze brengt je vanaf de Pl. John F. Kennedy via de Avinguda del Tibidabo naar de Plaça del Funicular, vanwaar een kabelspoortreintje, de Funicular, je omhoog brengt. Een andere mogelijkheid is de Tibibús, een bus die op za., zo. en feestdagen elk uur vanaf de Plaça de Catalunya naar de Plaça del Tibidabo vertrekt.

Avinguda del Tibidabo

La Rotonda ligt op de hoek met de Passeig de Sant Gervasi. Het is een werk van Adolf Ruiz Casamitjana, dat pas in 1918 gereed kwam, wat rijkelijk laat is voor een modernistisch pand. Het mooiste element is het met mozaïek beklede tempeltje op de straathoek. Van het oorspronkelijke interieur is niets over. Het werd gebouwd als hotel, nu is het een ziekenhuis.

Casa Roviralta ligt op nummer 31. Het is het laatste modernistische werk van Joan Rubió i Bellver, dat in de periode 1903–1913 verrees. Het werd gebouwd op de resten van een oude herenboerderij die hier stond, El Frare Blanc (de witte monnik); onder deze naam staat het huis nog steeds bekend. In het gebouw bevindt zich een 18deeeuwse kapel van de herenboerderij. Het fungeert tegenwoordig als restaurant, en is dus te bezoeken. Een gedeelte van het modernistische interieur is behouden.

Maar ook verder kijk je op de Avinguda del Tibidabo je ogen uit; zie bijvoorbeeld Torre Ignacio Portabella (nr. 27), Casa Fornells (nrs. 35–37), Casa Muntadas (nr. 48) en Casa Casacuberta (nr. 56).

CosmoCaixa

Langs de route van de Tramvia Blau, op de helling van de Tibidabo, ligt het CosmoCaixa, het wetenschapsmuseum. Een gedeelte daarvan is gevestigd in een mooi gebouw van Domènech i Estapà uit 1910. Op de begane grond, in 1979–1980 prachtig verbouwd door Alfredo Arribas, Miguel Morte en Javier Mariscal, bevindt zich ‘El Clic dels Nens’, speciaal bedoeld voor kinderen. Recent is er nog een modern gedeelte aan het toch al spannende museum toegevoegd door Robert en Esteve Terradas. Hierin bevindt zich een nagebootst Zuid-Amerikaans regenwoud, dat bijzonder tot de verbeelding spreekt. En ook verder is dit museum een aanrader, omdat de wereld van wetenschap en techniek er op allerlei vernieuwende manieren (die een sterk beroep doen op de zelfwerkzaamheid) wordt uitgelegd.

COSMOCAIXA, Teodor Roviralta 55. Geopend: di.–zo. 10–20 uur.

Het eindpunt van de Tramvia Blau is de Plaça del Funicular, waaraan restaurants en nachtclubs zijn gevestigd. Hiervandaan brengt de Funicular (een kabeltreintje) je omhoog naar het Parc d’Atraccions, het oudste pretpark (1901) van Barcelona, dat vooral op kinderen is gericht. Er is braaf vermaak voor de allerkleinsten maar evengoed een ingenieus apparaat waarin je een vrije val kunt maken (El Pèndol).

FUNICULAR/PARC D’ATRACCIONS. Geopend: okt.–apr. za., zo. en mei– sept. ook andere dagen, maar volgens een ingewikkeld systeem. Hetzelfde geldt voor de precieze openingstijden. Het best informeer je ter plaatse of op tel. 932 117 942 of op www.tibidabo.es.

El Sagrat Cor

De top van de Mont Tibidabo wordt bekroond door El Sagrat Cor, de kerk van het Heilige Hart. De kerk werd van 1909 tot 1931 opgericht naar een ontwerp van de modernistische architect Enric Sagnier Villavecchia.

Torre de Collserola

Op de Tibidabo verheft zich de 288 m hoge Torre de Collserola (1989– 1992), een ultramoderne telecommunicatietoren ontworpen door de beroemde Britse architect Sir Norman Foster ter gelegenheid van de Olympische Spelen. De top van de toren bevindt zich 560 m boven de zee en biedt een adembenemend uitzicht over de stad. Je kunt met een lift naar boven.

TORRE DE COLLSEROLA. Geopend: wo.–za. 11–14.30 en 15.30–19 uur.

Eixample en Gràcia

Klik op een van de volgende deelkaarten voor een vergroting: linksboven, rechtsboven, linksonder en rechtsonder.